ABD, Soğuk Savaş’tan bu yana nükleer silahların denetiminin temelini oluşturan Orta Menzilli Nükleer Kuvvetler Anlaşması’ndaki (INF) yükümlülüklerini resmen askıya aldığını açıkladı. Karar, Cumartesi gününden itibaren geçerli olacak.
ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo Rusya’nın INF’nin koşullarını yıllardır ihlal ettiğini, ülkesinin yetkililerinin bu konuyu daha önce 30’dan fazla kez dile getirdiklerini söyledi.
Pompeo, Rusya’nın bu tavrının, ABD’nin ve Avrupa’daki müttefiklerinin güvenliğini riske attığını savundu.
Amerikalı bakan, Rusya’ya tutumunu gözden geçirmesi için 6 ay süre verdi. Bu süre içinde Washington ile Moskova arasında anlaşma sağlanamazsa, ABD anlaşmadan çekilecek. NATO da ABD’ye destek verirken, Rusya anlaşmadaki uymadığı iddiasını yalanlıyor.
Anlaşma neden önemli?
INF Anlaşması, 1987 yılında dönemin Sovyetler Birliği lideri Mihail Gorbaçov ile ABD Başkanı Ronald Reagan tarafından imzalandı.
Anlaşma, menzili 500 ile 5 bin 500 kilometre arasında olan ve karadan havaya atılabilen orta menzilli tüm nükleer ve konvansiyonel balistik füzelerin yasaklanmasını öngörüyordu. Denizden ateşlenen füzeleri ise kapsamıyordu. Nükleer savaş tehdidini ortadan kaldırmayı hedefleyen anlaşma kapsamında 4 yılda yaklaşık 2 bin 691 füze imha edilmişti. INF Anlaşması, nükleer başlık takılan füzelerin 30 yılı aşkın süredir Avrupa topraklarından uzak tutulmasını sağlamıştı. Anlaşma, Soğuk Savaş’ın son dönemlerinde iki süper gücün nükleer savaş tehdidini azaltmak amacıyla başlattığı üç ayaklı silahsızlanma sürecinin parçasıydı.
Bu sürecin diğer ayağını 1991’de imzalanan Stratejik Nükleer Silahların İndirimi Anlaşması (START), diğerini de uzay silahları konusundaki müzakereler oluşturmuştu.
INF Anlaşması, 1 Haziran 1988’de yürürlüğe girdi. Başta sadece Amerikan ve Sovyet füzeleri için geçerliydi. 1991 yılında Sovyetler Birliği’nin dağılmasının ardından Rusya, Belaruz, Kazakistan, Ukrayna, Almanya, Macaristan, Polonya, Çek Cumhuriyeti, Slovakya ve Bulgaristan da anlaşma kapsamına aldı.
INF Anlaşması’nı destekleyenler ABD’nin anlaşmadan çekilmesinin esasında stratejik anlamda Rusya’nın işine geleceğini savunuyor. Rusya’nın coğrafyasının bu tür orta menzilli füzelerin kullanımı için daha uygun olduğu ve ABD’nin bu tür füzeleri Avrupa, Güney Kore ve Japonya’da konuşlandıramayacağı görüşü öne çıkıyor.
Bolton, ‘Çin tehdidine yanıt değil’ demişti
Beyaz Saray Ulusal Güvenlik Danışmanı John Bolton ise anlaşmanın eskimiş olduğunu ve artan Çin tehdidine yanıt vermediğini söylemişti. Çin anlaşmaya taraf değil.
NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg, ittifak üyesi ülkelere, anlaşmanın çökmesine hazırlıklı olmaları çağrısı yaptı. Almanya Dışişleri Bakanı Heiko Maas ise “INF Anlaşması olmazsa daha az güvenlik olacak. Ancak INF’nin Rusya tarafından ihlal edildiğini de bilmeliyiz” dedi.
