Andrew Mango’nun ardından

Andrew Mango 1926-2014

6 Temmuz 2014’te Londra’da 88 yaşında ölen Dr. Andrew Mango, eşine az rastlanır bir araştırmacı, yazar ve gazeteciydi. Mustafa Kemal Atatürk’ün dev biyografisinin yanısıra, Türkiye tarihi ve siyaseti üzerine titizlikle araştırılmış, ayrıntılı yapıtlarıyla, son zamanların belki de en tanınmış Türkiye uzmanlarının başında geliyor.

Önceki haftaya kadar Londra büyükelçisi olan , Türkiye dışişleri bakanlığının en deneyimli ve saygın diplomatlarından Ünal Çeviköz, Dr. Mango’dan bahsederken “Osmanlı Türkçesini yumuşak, zarif bir üslupla, son derece akıcı ve grammer kurallarına itina ederek konuşmasına bakıp, adeta başka çağdan kalmış bir beyefendi zannedebilirsiniz’ diyor ve hemen ekliyor: “Oysa Türkiye Cumhuriyeti tarihini anlama ve yorumlamakta sergilediği bilgelik, öngörü ve uzmanlık gözönünde tutulduğunda, Andrew Mango’nun , çağdaş Türkiye’nin gerçeklerini hiç bir zaman gözden kaçırmadığı açıkça görülür. “

BBC Dünya Servisinden eski meslektaşımız ve Dansa Aşık Bir Kuğu : Meriç Sümen adlı biyografinin yazarı Nevsal Baylas Hughes, Andrew Mango’yu 41 yıldır yakından tanıyor. Son aylarda, hastalığı sırasında düzenli olarak ziyaret ettiği Dr. Mango’yu şöyle anlatıyor:

“Andrew Mango`nun Türkçesi pek çok Türk’ten daha iyiydi. Hem modern Türkçeyi hem de Osmanlı Türkçesini mükemmel kullanırdı. Pek çok dil bilirdi. Rusça, Farsça, Fransızca ve Yunanca, İngilizce ve Türkçe’ye ek olarak konuştuğu diğer dillerdi. Öğrenme hevesi, bilgiye duyduğu açlık son nefesine kadar devam etti. Fiziki olarak yıprandığı, halsiz olduğu günlerde bile zihni pırıl pırıldı. Çok okurdu. Gerçi son zamanlarda artık bilgisayar başına oturup yazı yazamaz hale gelmişti ama yaşamının son günlerinde bile her gün radyo dinledi, günlük gazeteleri takip etti. Gelişmeleri yakından izledi ve kendisini ziyarete gelen Türk konuklarıyla Türkçe konuşmaktan, güncel olayları tartışmaktan büyük zevk aldı.”

Nevsal Baylas Hughes gibi ben de Andrew Mango ile BBC Dünya Servisinde tanıştım. 1986 yılı Nisan ayında Türkçe Servisinde yapımcı olarak göreve başladığım ilk gün, o zamanlar Güney Avrupa Servisinin başkanı olan Andrew Mango’ya Türkçe Servisinin en yeni ve en genç elemanı olarak takdim edildim.

O günden bugüne aklımda kalan en güçlü izlenim, Andrew Mango’nun ne kadar zarif olduğuydu. İnsan ilişkilerinde çok nazik olmasına rağmen, Andrew Mango’nun görüşleri ve yazıları her zaman keskin ve açıksözlüydü.

2012 Ağustos’unda Research Turkey Dr Mango’ya neden Türkiye konularına bu kadar çok eğildiğini sordu. Andrew Mango’nun yanıtı:

“En başta, ülkeyi çok ilgi çekici buldum. Anlatmaya başlamadan önce anlamaya çalıştım. En başından beri izlenimim, Türkiye’nin yeterince iyi anlaşılmadığı, anlatılmadığı ve tanımlanmadığı yönündeydi. Yapılan tanımlamaların hepsi çok klişe idi. Türkiye üzerine yazılmış çok kitap okudum, ancak o dönemlerde Avrupa’da ırkçı klişeler çok yaygındı ve Türkiye ve Türkler hakkında da çoğu saçmalık diyebileceğim klişeler mevcuttu” oldu.

Andrew Mango, en çok ‘Modern Türkiye’nin Kurucusu Atatürk’ adlı biyografik yapıtıyla tanınır. Atatürk’e olan hayranlığını gizlemezdi ama uzun yıllar süren karşılaştırmalı, titiz araştırmaların sonucunda yazılan bu kitap, Atatürk hakkında yayınlanan yapıtların en akademik, objektif ve belki de en eleştirel olanıydı. Dr. Mango, Atatürk’e yönelik saldırılara ise sert tepki gösterirdi. Büyükelçi Ünal Çeviköz’ün deyişiyle “Dr. Mango, Atatürk’ün yaşam öyküsünü en iyi anlatan kişi olarak hatırlanacak belki ama Mango’nun önemi bunun da ötesinde. Atatürk’ün bıraktığı mirası küçümseyenlere ve Atatürk’e saygısızlık yapanlara karşı hoşgörüsü yoktu. Andrew Mango’nun Türkiye’nin modernleşme ve demokratikleşme sürecini kavrayışı ve analizine karşı beslediğim hayranlık, temel olarak, günümüz politik elitinin bir kısmının anlamakta zorlandığı bu örnek yaklaşımından dolayıdır. ”

Nevsal Baylas Hughes’a göre Dr. Mango, dünyaya geldiği ülke olan Türkiye’ye sevgisini son nefesine kadar yitirmedi. Ancak son zamanların gelişmelerinden duyduğu huzursuzluğu da gizlemedi. Andrew Mango, Türkiye dış siyasetinin bazı yönlerini, özellikle de Orta Doğu’da izlenen politikaları eleştirdi. Yargının bağımsızlığının, insan hakları ve düşünce özgürlüğünün çiğnendiği uygulamaların hep karşısında durdu. 2014 Nisan ayında The Middle East in London dergisinde yayınlanan bir makalesinde Türkiye’nin gelmiş geçmiş yöneticilerinin İslam dinini nasıl istismar ettiklerini örnekleriyle anlattı ve ‘2002 yılından beri Türkiye’nin giderek daha muhafazakar ve dindar bir ülke haline geldiğine’ dikkat çekti.

2010 yılında o zamanlar BBC Türkçe Servisinden çalışan akademisyen ve gazeteci Faik Uyanık ile yaptığı mülakatta, ülkede komplo teorilerine olan yatkınlıktan duyduğu endişeyi ve hayreti dile getirdi. Aynı söyleşide Türkiye’nin çözüm bekleyen en büyük sorunlarının başında Kürt sorunun geldiğini vurguladı.

Andrew Mango, çoğu zaman ‘Türkiye’nin gerçek dostu’ diye tanımlanır. Yeri geldiğinde eleştirmekle birlikte, 2009 yılında yayınlanan “From the Sultan to Ataturk ” kitabında mükemmel bir şekilde dile getirdiği ‘ülkenin katettiği uzun mesafeye’ dikkat çekmeyi de hiç bir zaman ihmal etmedi.

Uluslararası iktisatçı ve Türkiye uzmanı Dr. Mina Toksöz, “ Andrew Mango, bütün sorunları görebilen, fakat her zaman Türkiye’nin yaninda tavır alan, derin tarihsel anlayışıyla Avrupa Birliği ve Amerika Birleşik Devletlerine yersiz müdahalelerden kaçınmaları nasihatinda bulunabilen nadir bir uzmandı” diyor.

Ben de Andrew Mango’yu her zaman son derece zeki, espirili, aydın ve bilge bir kişi olarak düşündüm. Ama zaman zaman görüşlerine katılmadığım, tartıştığım konular oldu. Sözgelimi, 1960 ve 1980 askeri darbeleri konusundaki görüşlerine karşı çıktım. Adalet ve Kalkınma Partisine geçmiş yıllarda gösterdiği hoşgörüyü ve Başbakan Erdoğan’ın liderliğindeki parti hakkında ‘Avrupa türü muhafazakar, Hristiyan Demokratları andıran parti’ benzetmesini de hep yanlış buldum.

Andrew Mango, yaşamı boyunca okurlarını aydınlattı, dostlarının yaşamına renk kattı. Anısı önünde saygıyla eğiliyor ve onu şimdiden özlüyorum.

_______________________________

* Yazarın diğer yazıları için lütfen tıklayınız:
http://www.firdevstalkturkey.com/tr/

1564180cookie-checkAndrew Mango’nun ardından

CEVAP VER

Please enter your comment!
Please enter your name here

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.