‘TÜRKİYE’NİN CANI’NDAN BEŞİ BİR YERDE İÇİN HİBE
ANTOK, Antalya Orman Bölge Müdürlüğü ve Akdeniz Üniversitesi Botanik Bahçesi Araştırma ve Uygulama Merkezi işbirliği ile hazırlanan proje, Antalya’da yayılış gösteren ve kritik olarak tehlike altındaki beş bitki türü üzerinde koruma ve eğitim çalışmalarını içeriyor. “Antalya’nın Beşi Bir Yerde” olarak adlandırılan proje, Doğal Hayatı Koruma Vakfı (WWF Türkiye) Türkiye’nin Canı Hibe Programı tarafından desteklenmesi kararlaştırılan altı projeden biri oldu. Hibe programına toplam 55 proje başvurusu yapılmıştı.
AVRUPA’DAN ZENGİN OLAN ANTALYA’DA 44 TÜR TEHDİT ALTINDA
Antalya, bitki biyoçeşitliliği açısından Türkiye’nin en zengin ili olarak biliniyor. Ülke genelinde bugüne kadar tespit edilen yaklaşık 12 bin bitki taksonundan dörtte birinin Antalya sınırlarında yayılış gösterdiği belirtiliyor. Bu zengin çeşitliliğin yaklaşık 600 türünün endemik olması bölgeyi daha da önemli hale getirirken, Antalya’nın bu alanda bir çok Avrupa ülkesinden daha zengin olduğu biliniyor. Yaklaşık 250 türün sadece Antalya’ya özgü olması dikkatleri bu bölgeye çeviriyor. Ancak Antalya’nın bu muhteşem zenginliği giderek yokolma tehdidiyle karşı karşıya. Yapılan çalışmalara göre Antalya çevresindeki 44 endemik tür kritik yokolma tehdidiyle karşı karşıya.
Bu gerçeklerden hareketle Antalya’nın Beşi Bir Yerde projesini geliştirdiklerini anlatan Antalya Orkidelerini ve Biyolojik Çeşitliliği Koruma Derneği Başkanı ve Akdeniz Üniversitesi Eğitim Fakültesi Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. İsmail Gökhan Deniz, amaçlarının biyolojik zenginliğin korunarak geleceğe aktarılması olduğunu söyledi.
‘ORKİDELERE ÖZEL ÖNEM VERİYORUZ’
Antalya’da her geçen gün artan turizm ve tarım yapılaşmasının bazı bölgelerde ciddi habitat kayıplarına neden olarak türleri tehdit ettiğini kaydeden Deniz, bunun önüne geçebilmek amacıyla 2010 yılında dernek kurduklarını dile getirdi. Bölgede doğa koruma ve doğa eğitimi alanında etkin rol oynayan kurumlarla işbirliği yapmayı hedefleidklerini anlatan Deniz, “Öncelikli hedefimiz, yokoluşun daha hızlı yaşanacağı bu bölgelere öncelik vererek Antalya doğasında populasyonlarındaki birey sayıları hızla azalan bitki ve hayvan türlerine yönelik acil koruma eylemlerinde bulunmaktır. Derneğimiz ülkemiz nesilleri salep hammaddesi elde etmek amaçlı ciddi tehlike olan orkide türlerine özel önem vermektedir” dedi.
ANTALYA’NIN BEŞİ BİR YERDE
Derneğin ilk projesinin “Antalya’nın Beşi Bir Yerde” olduğunu belirten Deniz, proje kapsamında koruma ve eğitim çalışmaları yapılacağını kaydetti. Proje kapsamındaki beş bitki türünü sırasıyla; Ophrys climacis (Kemer Orkidesi), Crocus wattiorum (Olimpos Safranı), Orobanche sideana (Side Canavar Otu), Inula sechmenii (Kaputaş Andızotu) ve Rhaponticoides hierroi (Kangay) sıralayan Deniz, bu türlerden Kemer Orkidesi ve Olimpos Safranının Kemer ilçesinde, Kaputaş Andızotunun Kaş Kaputaş Mağarası ve çevresinde, Kangay’ın Antalya Doyran’daki Sinan Değirmeni ve yakın çevresinde, Side Canavarotunun ise Side sahil şeridi ile ormanlık alanlarında yayılış gösterdiği bilgisini verdi. Deniz, bu türlerin dünyada yalnızca adı geçen bölgelerde yayılış gösterdiğinin de altını çizdi.
KORUNAN TÜRLER TOHUM GEN BANKASINA AKTARILACAK
Proje kapsamında türlerin yayılış alanlarının arazi çalışmalarıyla netleştirilmesi ve yayılış bilgilerinin güncellenmesi gibi çalışmalar yer alıyor. Proje kapsamında elde edilecek bu verilerin Antalya Orman Bölge Müdürlüğü ile paylaşılarak türlerin yayılış bölgelerinin koruma statüsü kazanacağını ya da mevcut statülerinin yükseltilmesinin sağlanacağını anlatan Deniz, “yapılacak olan arazi çalışmalarıyla türlere ait mevcut nesil saptanarak yayılış alanları net olarak ortaya konacaktır. Tespit edilen lokasyonların GPS ile koordinatı alınacak, CBS yazılımları kullanılarak veri tabanına işlenecektir. Sayısal haritalar yardımıyla türlere ait yayılış alanının üç boyutlu arazi modeli, yükseklik, eğim ve bakı haritaları oluşturulacaktır. Elde edilen tür yayılışları koruma çalışmalarının sürdürülebilir olması amacıyla Antalya Orman Bölge Müdürlüğü Amenajman Planlarına işlenerek bölgelerin koruma önceliği sağlanacak, koruma alanı tahsisiyle bu bölgelerdeki habitatların gelecekte oluşabilecek muhtemel fiziki tahribatının önüne geçilecektir. Ex-situ koruma için uygun sayıda birey Akdeniz Üniversitesi Botanik Bahçesi’ne, uygun miktarda tohum ise Türkiye Tohum Gen Bankası’na aktarılacaktır” bilgisini verdi.
BİTKİ TÜRLERİ OKULLARDA TANITILACAK
Türlerin yayılış gösterdiği bölgelerde bulunan orman teşkilatı görevlilerine arazi ortamında verilecek eğitim seminerleriyle türlerin tanıtılacağını kaydeden Deniz, bu yolla koruma gerekliliğinin de aktarılacağını söyledi. Proje çalışmalarının her aşamasının video ve fotoğrafla kayıt altına alınacağını anlatan Deniz, konuyla ilgili hazırlanacak olan belgesel ve tanıtım posterlerinin türlerin yayılış gösterdiği dört ilçede bulunan tüm milli eğitim kurumlarına dağıtılacağını söyledi. Deniz, projeyle ilgili ayrıntıların derneğin web sayfası olan www.antok.org.tr adresinde yayınlanacağını da sözlerine ekledi.
İŞTE ANTALYA’NIN BEŞİ BİR YERDE’Sİ
Olimpos safranı (Crocus wattiorum); Antalya İli’nin nadir güzelliklerindendir. Günümüze kadar bilinen tek yayılış bölgesi Olimpos Beydağları Milli Parkı’dır. Son dönemde yaşana turiz ve yapılaşma baskısı türün nesli üzerindeki en ciddi engeldir.
Kaputaş Andızotu (Inula sechmenii); Zengin biyolojik çeşitliliğimizin göstergelerinden biri de Kaputaş Mağarası ve yakın çevresinde bulunan Kaputaş Andızotu’dur. Bu tür, dünya üzerinde sadece bu bölgede yayılış gösterir.
Kangay (Rhaponticoides hierroi); Antalya’daki 44 kritik olarak tehlike altındaki bitki türüden biri de Kangay’dır. Yeni tarım alanlarının bilinçsiz açılması türün yakın gelecekte neslini tüketecek.
Side Canavar Otu (Orobanche sideana); Side Canavar Otu ülkemizde sadece Side (Manavgat) deniz kumullarında yayılış gösterir. Plaj bölgesindeki bilinçsiz genişleme bu türün gelecek nesilleri üzerindeki en önemli engeldir.
Kemer Orkidesi (Ophrys climacis); Kemer orkidesi Dünya’da sadece Antalya İlimizin Kemer İlçesi’nde yayılış gösteren bir bir türdür. Salep elde etmek amacıyla bilinçsiz yumru sökümü ve doğal alanlarının tahrip edilmesi nedeniyle yakın gelecekte doğadan tamamen silineceği, neslinin yok olacağı tahmin ediliyor.
FOTOĞRAFLAR
Bitki türlerine ait fotoğraflar: İsmail Gökhan Deniz (Kemer orkidesi, Kangay), Candan Aykurt (Side canavarotu, Kaputaş andızotu), Yasemin Konuralp (Olimpos safranı)
Kangay (Rhaponticoides hierroi)
Kaputaş Andızotu(Inula sechmenii)
Kemer orkidesi (Ophrys climacis)2
Olipos safranı (Crocus wattiorum)
Side canavarotu (Orobanche sideana)
WWF-Hibe
Proje Yürütücüsü Yrd. Doç. Dr. İsmail Gökhan Deniz
