Meslek hayatım boyunca birçok işlere başvurup mülakatlara katıldım. Çok defalar iş kadrolarını belirleyen mülakat panellerinde bulundum.
Mülakata çağrılandan istenilen, soruları cevaplarken kendisinin kişisel deneyimlerini, güç durumlarla nasıl baş ettiğini anlatmasıdır. “Biz” olarak konuşması ona düşük not aldırır.
İşe alınacak kişinin o iş için uygunluğunu ölçmek bakımından bu yaklaşım doğru ve etkilidir.
Ancak yaşamda benmerkezcilik beraberinde birçok sorunlar getirir.
Benmerkezci kişi olaylara hep kendi açısından, yani çok dar bir çerçeveden bakar. Kendisinin isteği, duyguları, amaçları, düşünceleri her şeyden önce gelir. Beyinleri eleştiriye kapalıdır.
Narsizm ile benmerkezcilik arasında çok ince bir çizgi vardır.
Eğitime damga vuran psikolog Jean Piaget’in teorisine göre 2 ile 7 yaş grubu çocuklar “rasyonelleşme devresi”nden geçer, ve bu yaş grubu arasında benmerkezcilik çok yaygındır.
Ne var ki çocuklarda normal bir süreç olan benmerkezcilik her yaş grubunda karşımıza çıkan bir illettir. Belli ki “rasyonelleşme devresi”ni geride bırakmayı beceremeyen birçok kişiler vardır.
Yazım için araştırma yaparken “Lifehack” isimli çok güzel bir yaşam gelişim grubunun Web Sitesine rastladım.
Lifehack benmerkezci kişilerin 15 karakteristik özelliklerini sıralıyor. https://www.lifehack.org/325656/15-signs-self-absorbed-people-2
Bu linke girip bunların ne olduğunu okuyunuz. Mutlaka hemen bu özellikleri sergileyen bazı insanları tanıdığınızı göreceksiniz. Yaşamınızdan bu kişileri çıkarmanız mutluluğunuz için çok önemlidir.
Aksi takdirde onların girdabında siz de aşağılara doğru sürükleneceksiniz.
“Biz” olarak düşünüp hareket etmek her zaman için doğru sonuçlar yaratır mı? Kesinlikle hayır.
“Biz” kelimeciğini kullanmak sorumluluk paylaşımını, takım ruhunu vurgulamak açısından olumludur.
Örneğin iyi bir lider, yönetici, işyerinde “ben” yerine “biz” prensip ve çalışma metodunu kabul ettirebildiği takdirde o işyerinde verimlilik artar, ortam çok olumlu olur.
Toplumsal sorunların çözülmesinde, toplumların gelişmesinde “biz” ruhu geliştirmek muhakkak önemlidir.
Aynı amacı güden grupların “biz” olarak hareket etmesi amaçlarına etkili bir şekilde ulaşmalarını sağlayabilir sağlamasına da, bu amacın ne olduğu da önemlidir. Olumlu da olur, olumsuz da amaç.
Örneğin ırkçı, faşist bir örgüt de “biz”liği kolaylıkla sağlayabilir. Ama bu hedef gördüğü toplumların yararına olmaz pek tabii ki.
Ya “onlar”? Kimlerdir bu grup?
“Onlar”, ötekilerdir, ötekileştirenler, “ben”, “biz”den olmayanlardır. Yaftalananlar, hor görülenler, önyargı ile yaklaşılanlardır “onlar”.
Örneğin, yurtlarından göç etmek zorunda kalan ilticacılar, göçmenlerdir onlar. Veya ülkelerindeki olanaksızlıklardan dolayı ekonomik nedenlerle başka ülkelerde yaşayanlardır “onlar”.
“Onlar”, “anavatan” saydıkları bir ülkeye vardıklarında, hem de o ülkenin çağrısı ile vardıklarında o limanlara, ev aradıkları zaman “Siyah, İrlanda’lı ve köpeklere hayır” levhaları ile karşılaşanlardır.
“Onlar”, her ekonomik bunalımda günah keçileri yapılanlardır. Ama her zaman ön saflarda, en güç şartlarda çalıştırılan ve Covid-19 olaylarında nüfuslarına göre orantısız yaşamlarını kaybedenlerdir “onlar”.
Küçücük yerleşim alanlarında, özellikle geçmişte tek kültürlü, homojen yaşam şekli olan yerlerde benmerkezlilik yerini bizmerkezciliğe bırakabilir.
Kendilerini tehdit altında gören “Ben”likten “Biz” olmaya geçen kitleler, “Onlar”a karşı tavır alırlar. Kendilerini dünyanın merkezi sanan adalılarda bu hallere çok rastlanır.
Hele hele “onlar” haksız ve yanlış gördükleri bir duruma karşı ses çıkarma cüretini göstersinler. İşte o zaman “sol”u, “sağ”ı, köktendincisi, ataisti, sanatçısı onlara karşı tek vücut olur, saldırganlaşırlar.
Ne büyük şanstır ki bu akıma karşı dur diyen cesur istisnalar da bolca var bu toplumlar arasında. “Onlar”a büyük destek sağlayan bu kişilere minnet borcumuz vardır.
Hayatta en acıklı şey bir insanın problemin kendinden kaynaklandığını görememesidir
Carl Gustav Jung
