Geçenlerde dünyanın kendi etrafında döndüğünü sanan bir zat-ı muhteremle ilgili araştırma yaparken, çok ilginç konularda ilgimi çeken bilgilere ulaştım. Özellikle casuslar dünyasında tanınmış isimlerin hikâyelerini okuma olanağım oldu. Bir ülke gizli servisi adına casusluk yapanların tek taraflı casus, iki ülke gizli servisleri adına casusluk yapanların çift taraflı casus ve ikiden çok ülkenin gizli servisi adına casusluk yapanların ise çok taraflı casuslar olduğunu öğrenim ve bunların bazılarının hayat hikâyelerini öğrenme fırsatı buldum.
Bu yazımı, dünyanın kendi etrafında döndüğü bilinciyle yazıyorum. Bu nedenle, tek tek isimler üzerinde durmadan, genel olarak casus, ajan ve provokatör kavramlarının içeriğine değineceğim. Elbette, yeri geldiğinde örnekler de vermek yararlı olacaktır.
Kurt Riess’in “Casuslar Savaşı” isimli eseri başta olmak üzere İngiliz istihbaratına sızmış olan Sovyet casusu Kim Philby’nin hayat hikâyesini anlatan My Silent War (Sessiz Savaş) isimli kitabını, casusluk faaliyetleri konusunda eğlenceli bilgiler veren kaynaklar olduğu için daha önce okumuştum. Özellikle Kurt Riess’in eseri, 1930’lu yıllarda totaliter diktatörlükler çağında casusluğun nitelik değiştirmesini ve topyekun casusluğa dönüşmesini anlatır ki, çok önemli bilgiler içermektedir.
Casuslar, rakip devlet, kişiler ya da kurumlar hakkında gizli ya da önemli bilgileri toplayan, bu kurum ya da kuruluşların zayıflıklarından yararlanarak çeşitli sabotajlar yapan, gerektiğinde psikolojik savaş teknikleri uygulayan, bir devlet ya da kuruma ciddi zararlar veren kişilerdir. Tarihteki ünlü casuslar arasında kadın casus Mata Hari, Kim Philby, Alman casus İlyas Bazna, Marcus Wolf, Meir Dagan, Kasım Süleymani, Igor Orlov, Arabistanlı Lawrence, İngiliz Kemal ve Ruth Werner sayılabilir. Bu casuslar hakkında bilgi için bakınız : http://oyuncehennemi.com/tarihteki-en-unlu-casuslar-t143035.html
Ajan, bir devlet, gizli servis ya da bir kuruluşun amaçları doğrultusunda gizli görevli olarak çalışan kimsedir. Ajanlar, genellikle gizli örgütler, istihbarat örgütleri ve emniyet güçlerinin terör örgütlerinin içine soktuğu kişiler olabilir. Güçlü devletlerin hemen hepsinin gizli örgütleri, bri ya da birkaç istihbarat örgütleri ve bunlar adına çalışan çok sayıda ajanları bulunmaktadır. Bunların örnekleri, olarak CIA, MI5/MI6, MOSSAD, KGB, MİT ve Yunan gizli servisi EYP sayılabilir.
Ajan provokatör, görevli olduğu gizli servis ya da kuruluşun lehine belirli bir çıkar sağlamak amacıyla başkalarına da bir grubu suç işlemeye teşvik eden ve daha sonra onları ihbar eden kişiye denir. Bu açıdan, ajan provokatör, kışkırtıcı ajan olarak da isimlendirilebilir. Görüldüğü gibi, ajan provokatör ile casus kavramlarını farklı olarak kullanılmaktadır.
Türkiye gibi ülkelerde bazı dönemlerde özellikle illegal gizli örgütlerin içine ajanlar sokulmuş, bu sayede o örgütler ve eylemleri kontrol altına alınmaya çalışılmıştır. KGB, CIA ve Mossad gibi yabancı istihbarat örgütleri de bir başka ülkedeki ajan provokatörleri ve casusları aracılığıyla ülkenin istikrarını bozmaya dönük eylemler gerçekleştirebilmektedir. Bu konularda sayısız iddia ile karşılaşabiliriz. Örneğin, Polonyum 210 maddesiyle zehirlenerek öldürülen Alexander Litvinenko suikastında Rus gizli servisinin parmağı olduğu iddia edilmektedir.
Her ülkede olduğu gibi KKTC’de de ajanlar ve casuslara rastlamak mümkündür. Ancak, bu gizli görevlilerin kimliğini bilmek hiç de kolay değildir.
