Ankara’da Cumhuriyet döneminin simge yapılarından biri olan Atatürk’ün kullandığı tarihi Marmara Köşkü’nün ardından bu kez de 1937-1938 yıllarında yapılan Çubuk Baraj Gazinosu da yıkıldı. Kaderine terk edilen tarihi yapının yıkılmasına tepki gösteren Mimarlar Odası Ankara Şube Başkanı Tezcan Karakuş Candan, Atatürk’ün Çubuk Barajı’na gittiği zamanlarda kaldığı evin de tehdit altında olduğunu açıkladı. Ankara’da Cumhuriyet döneminin izlerini taşıyan mimari eserlerin ardı ardına yıkılması, Roma’da senato kararıyla bir kişiye ait izleri silerek yok etmeyi betimleyen “Damnatio Memoriae” süreci olarak değerlendiriliyor.
‘BU KÜLTÜRSÜZLÜK VE VANDALLIK NEREYE KADAR’
Mimarlar Odası Ankara Şubesi, Kent İzleme Merkezi çalışmaları kapsamında yerinde inceleme ve denetimleri sürdürüyor. Bu incelemeler sürecinde Çubuk Barajında bulunan 1937-1938 yıllarında yapılan Baraj Gazinosu’nun yıkımını tespit eden Mimarlar, yıkıma sert tepki gösterdi. Konu ile ilgili yazılı açıklama yapan Mimarlar Odası Ankara Şube Başkanı Tezcan Karakuş Candan “Cumhuriyet dönemi eserlerine yönelik yok etme girişiminin bir örneğini de Baraj Gazinosu’nun yıkılması ile yaşadık. Bu kültürsüzlük ve vandallık nereye kadar. Büyükşehir Belediyesi hakkında suç duyurusunda bulunacağız” dedi.
‘ATATÜRK’ÜN KULLANDIĞI EV DE TEHDİT ALTINDA’
Candan, Atatürk’ün Çubuk Barajı’na gittiği zamanlarda kaldığı evin de tehdit altında olduğunu belirterek, “Yeşillikler içindeki bu baraj da hemen gazinonun yanında bulunan Atatürk Evi de tehdit altında, biz bu olayın takipçisi olacağız. Tarihi ve kültürel mirasımızın korunması için mücadeleye devam edeceğiz” diye konuştu.
‘CUMHURİYET DÖNEMİ ESERLERİNE YÖNELİK SALDIRI ÜST NOKTADA’
Atatürk Orman Çiftliği’nde bulunan Marmara Köşkünün yıkımından sonra Baraj Gazinosu’nun yıkılması ile birlikte Cumhuriyet dönemi mimari eserlerine yönelik sistematik bir saldırının en üst noktaya geldiğini ifade eden Candan, “Yapılı çevremiz yoğun bir tehdit altında, kültürel mirasımız ve Cumhuriyet dönemi mimari eserleri üzerinden yürütülen yok etme girişimlerine, bu kez de Baraj Gazinosu’nun yıkımı eklendi. Mimarlar Odası Ankara Şubesi Kent İzleme Merkezi Danışma Kurulu üyemiz, Ahmet Soyak’ın yerinde tespit ve fotoğrafları ile ortaya çıkartılan bu durum taammüden bir katliamdır. Bir gece ansızın yıkılan, Havagazı Fabrikası, Su Süzgeci Binası, Etibank Binası, Kumrular İkamet Sitesi ve Atatürk’ün mütevazı çiftlik evi Marmara Köşkü ve Baraj Gazinosu yönetenlerin öfkelerini yapılı çevreden çıkartmalarının son noktasıdır. Yıkılan sadece bir bina değildir, Cumhuriyetin özgürlükçü laik ve modern yaşamının tanık mekânlarıdır” dedi.
‘BU YIKIM, MODERN YAŞAMLA HESAPLAŞMANIN MEKANSAL KARŞILIĞIDIR’
Söz konusu yıkımların, hükümetin ve yerel yönetimin ideolojik bakış açısının mekâna yansıması ve kültürsüzlüğün ifadesi olduğunu savunan Candan, şöyle konuştu:
“Baraj Gazinosu 1930’lu yıllarda, toplumdaki cinsiyet ayrımcılığının sonlandığı süreçlerde, yaygınlaşan eğlence merkezleri olan gazinoların hafta sonuna yönelik tasarlanan ilginç mekânlarından birisiydi. Fransız Mimar Theo Leveau tarafından Nafia Vekaleti proje bürosunda tasarlanmıştır. Yapı dönemsel olarak modernite kavramının mekânsal ve yaşamsal izlerini taşımaktadır. Çağdaş bir anlayışla tasarlanan yapıda, baraj havuzundan gelen botlar, dans pisti ve suyun üzerine doğru çıkmış olan terasın çevresinde bulunan merdivene bağlanmakta ve teras aynı zamanda suyun iki yakasını birbirine bağlayan köprüye uzanmaktadır. Çevre peyzajı ile uyumlu olan yapıda Ankaralıların anıları vardır, Cumhuriyetin özgürlükçü değerlerinin izleri vardır. Bugün bile Ankara’da bu kalite ve nitelikte bir mekânın olmadığını ortada iken, Baraj gazinosunun yıkılması modern yaşamlarla hesaplaşmanın mekânsal karşılığıdır. Bir yılı aşkındır kapatılarak çöküntü haline dönüştürülen Çubuk Barajı ve Baraj Gazinosu’na yapılmak istenen düzenleme Modern yaşamın tehdit altında olduğun en açık göstergesidir.”
MİMARLIK FAKÜLTELERİ VE SİYASİLERİN SESSİZLİĞİNE ELEŞTİRİ
“Kadının ve erkeğin bir arada eğlenme, dans etme, insanın suyla, doğayla kurduğu ilişkinin mekânsal karşılığı olan Baraj Gazinosunun yıkımını hiç unutmayalım” diye konuşan Candan, “Bir bina yıkıldı deyip geçmeyelim. Yarın dans etmenin, kadın ve erkeğin bir arada eğlenmesinin yasaklanacağı günler Türkiyesi’nin habercisidir bu binanın yıkımı” ifadelerine yer verdiği açıklamasında, kültürel mirasımıza ve Cumhuriyetin eserlerine yönelik yürütülen bu yıkıcı politika karşısında üniversitelerin, mimarlık fakültelerinin ve siyasetin sessizliğini de eleştirdi.
‘BÖYLE DÖNEMLERDE SUSMAK YALAN SÖYLEMEKTİR’
İspanya faşizmine karşı çıkan Rektör Una Muno’nun “böylesi dönemlerde susmak yalan söylemektir” sözlerini hatırlatan Candan, mimarlık ortamına, bilim insanlarına ve değerlere ve kültürel varlıklarına sahip çıkmayı öğreten hocalarına, siyasetçilere, “Şimdi değilse ne zaman konuşacaksınız” sorusunu yönelttiği açıklamasında, “Mimarlar Odası Ankara Şubesi olarak kentsel kültürümüze Cumhuriyetin mimari eserlerine sahip çıkmayı aldığımız sorumluluk ve TMMOB mücadele geleneği olarak bir borç biliriz gereğini yerine getirdik, getirmeye devam edeceğiz. Ancak bu sessizlik, akademinin, mimarlık ortamının, siyasetin, yargının ve toplumun sorumluluğunu ortadan kaldırmaz. Susmak yalan söylemektir. Topluma yalan söylemek suçtur. Bu suça ortak olmayın” görüşünü dile getirdi.
YAŞANANLAR ‘DAMNATİO MEMORİAE’ SÜRECİNE BENZETİLDİ
Ankara’da Cumhuriyet’in kazanımlarına yönelik yıkımları ‘Damnatio Memoriae’ süreci olarak değerlendiren konuyla ilgili akademisyenler, Latince “Hatıranın lanetlenmesi” olarak adlandırılan kavramın, bir çeşit onursuzlaştırma yöntemi olduğuna dikkat çekiyor.
KİŞİNİN TÜM İZLERİNİ KAMUSAL HAFIZADAN SİLMEK
*Damnatio Memoriae: Roma İmparatorluğu döneminde bir kişinin tüm hatıralarını ve onunla ilgili tüm izleri senato kararıyla kamusal hafızadan silinmesi anlamında kullanılan bir deyim. Roma İmparatoru Nero’nun, kendisinden önceki hükümdarların heykellerini yıktırması ‘Damnatio Memoriae’ kavramına örnek olarak gösteriliyor.
Fotoğraflar: Ahmet Soyak
İlgili video:
https://www.youtube.com/watch?v=SOa0qnzVx4M&hd=1
1940’lı yıllarda Çubuk Barajı
Ankara Çubuk Barajı
Çubuk Barajı
1940’lı yıllarda Çubuk Barajı
Atatürk Çubuk Barajı’nda
Atatürk çubuk barajında2
Atatürk kız kardeşi makbule ile birlikte Çubuk Barajı’nda 1937
Çubuk Barajı 1940’lı yıllar
Çubuk Barajı Ankara’nın önemli rekreasyon alanlarından biriydi
