Madenlerde gerçekleşen iş kazaları ya da iş cinayetleri sonrasında, özellikle bazı basın yayın organlarında zaman zaman, adeta kazaların nedeni, sorumlusu ve suçlusu gibi gösterilen iş müfettişleri, tedirginliklerini de aşarak, soruna çözüm arayışlarını sergilediler.
İş Müfettişleri Derneği, çalışma yaşamının güncel sorunlarına ilişkin, akademik ve yargı çevrelerinin de katkılarını alarak, bir dizi programlar gerçekleştirmektedir. Bu panel, seminer gibi çalışmalar daha sonra kitap haline de getirilerek, kalıcı kılınmaktadır.
Bazı basın yayın organlarındaki değerlendirme ve yargıdaki gelişmeler, doğal olarak denetim elemanları üzerinde bir tedirginliğe de yol açmaktadır. Bu tedirginliğin, kaçınmayı doğurmadığı, masaya yatırılarak açıklanıp, çözüm arayışlarına yönelmenin bir örneği, geçtiğimiz günlerde gerçekleşti.
“İş Denetiminde Ortaya Çıkabilecek Sorumluklar”, başlığı altında, 1 Mart Pazar günü Ankara’da, İş Müfettişleri Derneği’nin düzenlediği toplantıda, bütün gün boyunca değerlendirildi. Akademik çevrelerin olaya bakış ve değerlendirmesinin yanısıra, yargının bu bilgilenmeler ışığında yaptığı değerlendirmeler, hukuki ve yasal çerçevede yaptıkları açıklamalar, geleceğe ilişkin olarak da ışık tutmuş oldu.
Derneğin daha öncede Başkanlığını yapan, bu kez genç bir ekiple yeniden göreve gelen Gonca ŞAHİN, açılışta, bu toplantıyı düzenlemelerinin nedeni ve beklentileri üzerine kısa bir konuşma yaptı. Sonra hemen çalışmalara geçildi.
Sabah gerçekleşen ilk oturumun Başkanlığını, emekli olan Teknik İş Başmüfetteşi arkadaşımız Onan KURU yürüttü. Siyasal Bilgiler Fakültesi öğretim üyesi Yard. Doç. Dr. M. Ali Şuğle, “Çalışma Yaşamında İş Teftişi Neden Yapılır” başlıklı sunumunu gerçekleştirdi. Sosyal Devlet ilkesi, toplumsal değerlerimiz ve çalışma yaşamında denetim olgusunu ve önemini değerlendirdi. Denetimin özgür gerçekleştirilmesi gerekliliği ve de Devlet adına yapılan bu denetimlerde, iş müfettişlerinin görevleri ile ilgili konuma açıklık getirdi. Bir akademisyenin, çalışma yaşamında sahada yaşanan sorunlara bakışı ve değerlendirmesi, meslektaşlarımız içinde yararlı olmuştur kanısındayım.
Maden Mühendisi kökenli Teknik İş Başmüfettişi, Doğan Ü. DEMİR sistematik olarak, özellikle maden işyerlerinde yapılan denetimler, süreci ve sonrası gelişmeleri değerlendirdi. Deneyimlerini aktardı. İçinde yaşadıkları sorunları çarpıcı bir şekilde sergiledi.
Öğleden sonraki oturumun Başkanlığını ise Çankaya Üniversitesi Rektörü, Prof. Dr. Hamdi MOLLAMAHMUTOĞLU yaptı. Bu oturumda, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Erdem ÖZDEMİR, ” İş Sağlığı ve Güvenliğinde Hukuki ve Cezai Sorumluluk Kapsamındaki Temel Aktörler : İşveren, İşveren Vekilleri, Uzmanlar, Hekim, İdare” başlıklı sunumunu yaptı. Son yıllarda, iş sağlığı ve güvenliği alanında çalışmalarını yoğunlaştıran, bu konuda üründe veren, Doç.Dr.ÖZDEMİR, sorumluklar konusunda yaşanılan bazı karmaşaları da aktardı. Görev ve sorumlulukların çerçevesini çizdi.
Yargıtay 5. Ceza Dairesi Üyesi, Muhammet GÜNEY, ” ‘Görevi İhmal Suretiyle Görevi Kötüye Kullanma’ Suçu Çerçevesinde Sorumlulukların Değerlendirilmesi”, Yargıtay 12 Ceza Dairesi Üyesi Mustafa ALBAYRAK, “İş Kazalarından Doğabilecek Cezai Sorumlulukların Değerlendirilmesinde Denetimin Yeri” başılıklı sunumları gerçekleştirdiler. Her iki yargı üyesinin, Ceza Yasası açısından yaptıkları açıklamalar, bir çok soruyu yanıtlar nitelikteydi. Çıkan kararlarda, yerel mahkeme kararının onaylanması durumundai gerekçe çoğunlukla yazılmadığını, bozma kararlarında gerekçe belirtildiğini aktardıkdan sonra, yaptığı taramada “Karar” sonucuna ulaşmaış, iş müfettişleri ile ilgili bir sonuca rastlamadığı belirtildi. Savcılık işlemeleri konusunda açıklamalar yapıldı.
Her iki yargı üyesinin, yaptıkları açıklamalar ve katılarak sorunları dinlemeleri, uygulamada karşılaşılan zorlukları birinci elden izlemeleri, bu toplantının en büyük kazancı olmuştur.
Mazeretleri nedeniye katılamayan idare ve ceza hukuku akademisyenlerinin görüşlerinin alınamaması bir eksiklik olarak kaldıysada, Dernek yönetimi bu eksikliği ileride mutlaka giderecektir. Ve bu toplantı, bir ilk ve başlangıç olma durumundadır.
Sunum ve tartışmaların bir an önce kitap haline getirilmesini dileyelim. Geçen hafta ve bu gün aktardığımız iki önemli toplantı sonrasında, İş Müfettişlerinin denetimleri konusunda ki bazı görüşlerimizide, satrıbaşlarıyla aktarmağa çalışalım.
1.İş müfettişeri her işyerini sürekli olarak denetleyemezler. Ayrıca bu durum, iş müfettişlerinin kişisel insiyatiflerinde değil, verilen görev çerçevesinde gerçekleştirilmektedir.
2. İşyerini, iş müfettişleri denetlememiş olsalar dahi, işverenler yasal yükümlülükleini yerine getirmek zorundadırlar.
3. Çalışma yaşamının düzenlenmesi, Devletin görevleri arasındadır. Bu konuda ihmal, iş müfettişinin değil, Devlet’indir.
4. İş Müfettişi denetimini özgür bir şekilde yapabildiği zaman, bu öncelikle işverenin yararınadır. Farkındalık, bilgilenme ve eksikliklerini gidererek sorumluluğunu yerine getirmesi ve ceza yaptırımı ile karşılaşmamasını sağlamaktadır. Ayrıca, Devlet’in yararınadır. Çalışma yaşamına olumlu bir müdahale gerçekleşmektedir. İşçilerin yararınadır, çalışma alanı ve ilişkilerinin yasal olarak düzenlenmesi ve yakınmaların giderilmesi sağlanmaktadır.
5. İş Müfettişi’nin denetim yaptığı yerde, daha sonra sorunlar çıktığında, bunu sorumlusu öncelikle işverendir. İş Müfettişi bir durum tesbiti yapıp, eksiklikleri bildirmiştir. Orada suçlu durumunda, ceza işlemi ile karşılaşması yerinde bir tutum değildir.
6. İş Müfettişi’nin bu konuda, ihmali varsa, bu konuda bir çıkar sağlama gibi durum söz konusuysa, bu görevi ihmal ve süistimal çerçevesinde değerlendirilebilir.
İş yerinde çıkan olumsuzluklardan, iş müfettişini sorumlu tutmak, denetimin güvenilirliği, geçerliliği ve etkinliğini azaltır.
7. Tartışmalı konularda kamu oyunu bilgilendirmek ve eğitim malzemesi olarak da kullanılmak üzere, Bakanlığı bazı denetim raporlarını, kitap haline getirerek de yayımlaması yararlı olur.
8. Uygulamada yalnızlık içinde olan ve yasal sınırlar içinde denge kurmağa çalışan iş müfettişlerinin, akademik çevrelerle ve yargı mensuplaı ile bu tür bilimsel toplantılar da bir araya gelmesinde büyük yarar vardır.
9. İş Müfettişlerinin ve derneklerinin bu konuda ki çabalarıne Bakanlık, engel değil destek olmalı ve üst düzeyde katılımda gerçekleştirmelidir. Bunlar olmasa da, İş Müfettişleri Derneği yoluna yine de devam etmelidir.
Son küçük bir uyarı, bazı yetkililerin, seçimlerde aday olması sonucu, denetimlerle sıkıntıya düşmeme gibi bir gerekçe ile denetim programlarındaki denetimler durdurulmamalı ya da geçici bir süre için bazı yerlerde ertelenmemelidir. Denetim raporlarının yazılım ve işlemleri belirsizlik içinde bırakılmamalıdır.
Şimdilik bu kadar.
_______________________
* Ankara. 10 Mart 2015. Salı. [email protected]
