Bu kış Fransa’daki ünlü Angoulême Çizgi Roman Festivali çerçevesinde yer almış olan Parodiler: Çizgi roman kendini hicvediyor sergisi izleyiciyi eğlenceli bir biçimde çizgi roman tarihi ve yarattığı efsanevi karakterleriyle buluşturuyor. Edebiyat, peri masalları, resim, sinema, televizyon ve sinemanın kendisi dahil çizgi romanın hicvettiği birkaç büyük alanı kapsayan sergide ayrıca Tarzan, Robin Hood, Sherlock Holmes, Conan ve Harry Potter gibi efsanevi kahramanları hicveden eğlenceli çalışmalar da yer alıyor.
Geçtiğimiz yaz gerçekleştirilen Cent pour Cent sergisinin başarısının ardından Fransız Kültür Merkezi, Angoulême Uluslararası Çizgi Roman ve Görüntü Merkezi ile işbirliğini sürdürerek, çizgi romana adanmış yeni bir sergiye ev sahipliği yapıyor. Çizgi roman severlerin ve profesyonellerinin en önemli randevusu olan Angoulême 2011 festivalinde izleyiciyle buluşan ve çizgi romanın kendisinin yarattığı klişeler de dahil tüm klişelerle oynayarak eğlenceli bir parkur çizen Parodiler: Çizgi roman kendini hicvediyor sergisinden yapılan bir seçki İstanbul’da sergilenecek. Mad dergisinin tarihi önemine atıfta bulunduktan sonra sergi, edebiyat, peri masalları, resim, sinema, televizyon ve elbette Dokuzuncu Sanat’ın kendisi dahil çizgi romanın hicvettiği birkaç büyük alanı kapsıyor. Sergide ayrıca Tarzan, Robin Hood, Sherlock Holmes, Conan ve Harry Potter gibi efsanevi kahramanları hicveden eğlenceli çalışmalar da yer alıyor. Sergide yer alan Angoulême Çizgi Roman Müzesi arşivi ve özel koleksiyonlardan elliye yakın desen tüm çizgi roman severlere eşsiz bir panorama sunuyor.
Görseller :
Ommo Wille, Leonardo da Vinci’nin Mona Lisa tablosundan esinlenerek, tuval üzerine yağlıboya
© interDuck Almanya’da, “interDuck” isimli sanatçılar topluluğu, 1982 yılından beri tüm sanatın dünya tarihçesini ele alıyor ve en ünlü eserlerin yeniden gözden geçirildiği, Mickey ve Donald’ın bu eserlerdeki kişilerin yerine geçtikleri her türden resim, heykel ve enstalasyon yaratıyorlar.
© Gotlib / Fluide glaciale
Sergide yer alan bölümler :
PARODİ NEDİR?
Parodi, bir eseri bir takım değişiklikler getirerek taklit eden eserdir. Bu değişiklikler minimal değişiklikler (değişken temelinde) ya da çok önemli değişiklikler (ilk eserden geriye muhtemelen bir konum, bir tema, bir şahsiyet kalacak seviyede) olabilir. Değişiklikler, mutlaka alay etmek niyetiyle yapılmasa da eğlendirmek amacıyla, oyunla ya da hicivle gerçekleştiriliyor: Çok sayıda parodi, önemi kabul edilmiş eserlere ya da ayrıcalıklı duygusal bir bağ kurduğumuz eserlere kendine has bir biçimde bir saygı gösterisidir.
MAD DERGİSİ’NİN ÖNEMİ 1952 yılında yayınlanmaya başlayan Mad, parodiyi sürekli ve imtiyazlı bir silah gibi kullanarak asıl « imalat markasına » dönüştüren ilk çizgi roman yayınıdır. Harvey Kurtzman ve ekibi, abartılmış nöbetler, kişilerin histerik davranışları, komik durumların sayısının artması, ikincil yazılar, ses taklitleri, çapraz çoklu referans oyununa dayanarak yeni bir komik biçimi yarattı. Mad’in Gotlib ve Pétillon gibi Fransız çizerlerin üzerinde etkisi çok büyüktür.
HİCVEDİLEN RESİM Resim tarihinde sürekli olarak ele alınan küçük bir simgeleşmiş resimler çemberi mevcuttur: Leonardo da Vinci’nin Mona Lisa’sı ve Son Akşam Yemeği tablosu, Gabrielle d’Estrées’nin banyodaki portresi, Hokusaï’nin Kanagawa’nın büyük dalgaları, Munch’un Çığlık ya da Grant Wood’un çiftçi çifti resmettiği American Gothic isimli tablosu bunlardan sadece birkaç örnek.
HİCVEDİLEN MİTOLOJİ Tarih ve mitoloji, tek başlarına değiştirilmeye uygun eserler değilseler de kolektif hayal dünyasında kök salmış ve parodiye ilham kaynağı olmaya uygun kişi ve hikayelerle dolup taşıyor.
KLASİK EDEBİYAT Çizgi roman, uluslararası edebiyatın en saygı duyulan eserlerini hiçbir rahatsızlık duymadan alaya alarak, bu eserlere kutsallıklarından arınmış, sıklıkla gülünç ve zaman zaman da müstehcen yorumlar getirdi. 1842 yılında Cham, Télémaque, fils d’Ulysse (Télémaque Ulysses’in oğlu) ile Fénelon’un bestseller’ını alaya almıştı bile.
MASALLAR Gerçekte peri masalları sandığımızdan daha çeşitli, şaşırtıcı, acımasız ve hatta ahlaksız olsalar da, örnek teşkil eden ve klişeye dönüşen durumlar repertuarının oluşmasını sağlamışlardır: beşik başındaki iyi ve kötü peri, balkabağına dönüşen atlı araba ya da yakışıklı prense dönüşen kurbağa, kule hapsindeki prenses ve benzerleri… Bu gerçekten de benzer durumları gülünç ve saçma bir hal alıncaya kadar istedikleri gibi şekillendirmekten keyif alan mizahçılar için biçilmiş kaftandı.
SİNEMA 1910’lu yıllardan itibaren bazı bant-karikatürler, sinemanın ilk yıllarına ait filmlerden, özellikle de serials olarak anılan ve aynı sinema salonunda filmden önce oynatılan dizi filmlerin tipik üsluplardan esinlenmeye başlamıştı bile. 1921 yılından itibaren Edgar S. Wheelan’ın kaleme aldığı Minute Movies çalışması, western, polisiye, komedi, melodram ve hatta çizgi film klişelerinin hiçbir tanesini atlamadan o dönemin sinematografik prodüksiyonlarının tamamını hicvediyordu.
TELEVİZYON Mizah çizerlerinin beyaz camdaki programlar içinde ilgisini ilk çeken program, sonu olmayan yeni gelişmelerin kendine has retoriği, acındırma üslupları, durumun tersine dönmesi ve basmakalıp karakterleri ile televizyon dizileri olmuştur.
SİTÜASYONİZM ZAMANI Dada akımı ve Lautréamont tarafından uygulanan resimlerin yozlaştırılması, önceleri Letrist harekete daha sonra da onun yerini alan Sitüasyonizm’e has bir uygulama idi. Sitüasyonist enternasyonal 1957 yılında kurulan, Guy Debord ve Raoul Vaneigem’in en tanınmış üyeleri oldukları felsefi bir başkaldırı hareketi idi. Amaç, hayatı değiştirmek ve efendi ile kölelerin olmadığı bir toplumu yaratmak isteyen eski bir hayali gerçekleştirmekti.
ÇİZGİ ROMAN AYNAYI KENDİNE TUTUYOR Çizgi roman dünyasında meslektaşlar birbirlerine sıkça “göz kırparlar”. Goscinny ve Uderzo’nun eserlerinde Asteriks ve Oburiks denize her açıldıklarında hep aynı korsanlarla karşılaşırlar. Aslında bu korsanlar, Charlier ve Hubinon’un yarattığı ve maceraları Asteriks gibi Pilote’ta yayınlanan Barbe-Rouge dizisindeki karakterleri hicvederler.
İHLALİN SİLAHLARI Bir eser ya da bir kişiyi hedef alan parodi sayısı o kişi ya da o eserin ününün ya da dönemin hayal gücü üzerine etkisinin güzel bir göstergesidir aslında. Mona Lisa resim dalında nasıl bir ikon ise, Süpermen ya da Blake ve Mortimer de çizgi roman alanında gerçek birer ikondurlar. Öte yandan tüm türlerin ve “korsan” uyarlamaların yozlaştırma rekoru Tenten ve Miki Fare’ye aittir.
SÜPER KAHRAMANLAR Süper kahramanlar iki tür alay biçimine maruz kalırlar. Birincisi ahlaktan yoksun olmak: şampiyon, menfaatçidir, para düşkünüdür ya da nefret edilesi bir ideolojiyi savunur. İkinci alay biçimi ise kişinin çoğu ölümlü üzerinde üstünlük kurmaya çalışan çizgilerindeki değişimdir. Süper kahraman üstün insandır: bir fare ya da bir tavşana dönüştürülür. Üstün nitelikleri vardır: acınacak haldedir, yetersiz oluverir. Olağanüstü görevlerde yer alır: Gülünç işlerle görevlendirilir.
TÜR PARODİSİ Bazı parodiler tek bir eseri özel olarak hedef almak yerine bir türü hedef alırlar, bir başka deyişle tema, durum, prototip roller repertuarını hedef alırlar. Çizgi romanın popüler edebiyattan miras aldığı türlerin çoğunluğu parodi uyarlamalarının ortaya çıkmasına neden olmuştur.
OTOPARODİ Bir sanatçı kendi çalışması ile eğlenmek isteyebilir, kendi kodlarını alaya alabilir ve bir önceki çalışmasına yönelik mesafeli bir yorum sunabilir. Ancak bunu yaparken kendi kendini hicvederek başkalarının bunu yapmasının da önüne geçmiş olur.
TARZAN Bir sarmaşık, leopar desenli bir slip ve bir çığlık: efsanenin de öngördüğü üzere, “balta girmemiş ormanların efendisi” için gerekli üç özellik. İlk kez 1912 yılında Edgar Rice Burroughs’un romanı Tarzan of the Apes (Tarzan)’de ortaya çıkan ve maymunlar tarafından büyütülen İngiliz aristokrat ailenin oğlu, insanlar ile ancak yetişkin iken karşılaşır. Olağan dışı yazgısı hayvan yaşamına saygı, doğa ile kültür arasındaki ilişkiler ya da insanın hayvansal yönü gibi soruların da ortaya çıkmasına neden olmuştur.
ROBİN HOOD Rönesans’tan itibaren, çok sayıda balad, 1190 yıllarında Aslan Yürekli Kral Richard’ın üçüncü seferine çıktığı dönemde yaşadığı düşünülen İngiliz Orta Çağ kahramanının kahramanlık hikayelerini anlatır. İyi kalpli haydut Robin, Nottingham Şerifi’nin en nefret ettiği kişiydi. Robin saklandığı Sherwood ormanında arkadaşları ile yaşıyordu ve zengin gezginlerin yolunu keserek topladıkları parayı fakirlere dağıtıyordu.
SHERLOCK HOLMES Sir Arthur Conan Doyle tarafından 1887 yılında yaratılan Sherlock Holmes herkesin karakteristik siluetini hatırladığı tuhaf bir kişilik. Sherlock Holmes sadık yardımcısı Doktor Watson ile beraber en minik ipuçlarını dahi değerlendiren ve yorumlayan tipik bir detektiftir.
CONAN Yazar Robert E. Howard, Barbar Conan isimli eseri ile kahramanlık-fantastik edebiyat türünün yaratıcısı olarak kabul edilir. Barbar Conan’ın maceraları 1935 yılına kadar Weird Tales isimli bir yayında yayınlandı. Yazarın Kimmeryalı Conan’ı Atlantis’in battığı ve Antik Çağ’da büyük medeniyetlerin ortaya çıkmaya başladığı dönem arasında efsanevi geçmişte yaşayan biridir.
HARRY POTTER 1997 ve 2007 yılları arasında yayınlanan yedi ciltlik Harry Potter, kitap olarak çok büyük bir başarı yakaladı. Gözlüklü genç cadı karakteri uluslararası edebiyatın efsanevi isimler tapınağında kendine kısa bir sürede yer edindi. Kitabın yazarı J.K. Rowling ise yayın tarihinin milyarder olmuş ilk yazarı
olma ünvanına erişti.
FRANSIZ KÜLTÜR MERKEZİ’NDE ÇİZGİ ROMAN SERGİSİ
PARODİLER :
ÇİZGİ ROMAN KENDİNİ HİCVEDİYOR
16 haziran – 10 eylül 2011
İstanbul Fransız Kültür Merkezi
İstiklal Cad. N:4 Taksim
www.ifturquie.org
küratör : Thierry Groensteen
