Geçenlerde bir toplantıda gazetecilik mesleği hakkında abartılmış düşünceler ile karşılaştım. Her meslek sahibi kendi mesleğinin büyüklüğünden, kutsallığından dem vururken diğer meslek dallarından üstün olduğunu ve vazgeçilmez olduğunu sessizce fısıldar.
Aslında gazetecilik abartıldığı gibi bir meslek dalı olmadığına inanırım, çünkü gazeteci sonuçta haber olan değil, haber olarak kabul edilen ve gazete sahiplerinin istediği olayları ve olguları yazan, yani yazım kurallarına uygun olarak gazetecilik mesleğinin (!) vazgeçilmez sorularına yanıt vererek yazan kişidir.
5K1N (Ne – Niçin / Neden – Nereye -Ne Zaman -Nasıl ve Kim) kuralı bir haber için gerekli olan vazgeçilmez sorulardır. Bu sorulara yanıt verirseniz eğer, ortaokul düzeyinde bir insanın o haberi okuduğunda anlaması sağlanır. Yani gazeteci toplumun en alt eğitim düzeyinde olan bireyin anlayabileceği bir metni yazan kişidir.
Haber kaynağı olmadan gazeteci bir hiçtir, çünkü kendi kafasına göre haber yazamaz, yorumlayamaz, fakat son dönem medya içinde hayali haber üreten gazeteciler sayesinde bu önyargı ortadan kalkmakta ve kendisine değer biçen biri konumuna gelmektedir.
Gazeteci, teoride; bağımsız, haber kaynağına bağlı ve onu açığa vermeyen, namuslu, dürüst, çarpıtmayan vb gibi bir çok kelimeleri yan yana görebilirsiniz. Hiçbir zaman gazeteci bu yukarıda sayılan kelimelerin karşılığını hayatta bulundurmadı, bulunduramazdı, çünkü sonuçta gazeteci bir işçidir ve işverenin çıkarları ve duruşuna göre olaylara bakmak ile yükümlüdür, aksi halde o işte barınma hakkına sahip olamaz.
Gazeteci mesleği erk sahiplerinin toplum mühendisliği için üretilmiş bir ihtiyaç sonucu doğmuş ve profesyonel yani para karşılığında emeğini satan kişilere bir paye verilmek amacıyla uydurulmuş meleklerden bir tanesidir. Çünkü her önüne gelen haberleri düzenleyip okuyucusuna sunar ise bu durumda gazeteci olarak kabul edilen muhabiri kontrol etme ve yönlendirme sorunu ile karşı karşıya kalınabilinirdi, o yüzden böyle bir meslek uydurularak hem kontrol altında hem de haberin doğru (çıkarı erk sahibini memnun edecek düzeyde ve düzlemde) şekilde akmasını sağlamaktır.
Savaşlarda gazeteci bir istihbarat elemanı gibidir, düşman hattından psikolojik savaşa uygun haberlerin geçmesi ve kendi okuyucusuna ulusal gururunu okşayacak şekilde haber vermesi modern gazeteciliğin görevleri arasında yer almış olmasına rağmen, gazeteci bağımsız ve olaylara kendi penceresinden bakar gibi soyut ve ne anlama gelmeyen cümleler ile okuyucuya güven vermeyi unutmamışlardır. Çünkü gazeteci güvenilir olmak zorundadır, güvenir olmayan gazetecinin yazdığı haberin hiçbir değeri yoktur. O yüzden erk sahipleri ince bir çizgi ile gazetecinin güvenirli olduğunu göstermek için bazı olaylara dokunulmasına izin verilmiştir. Nasıl ki uyuşturucu trafiği içinde yakalanan binde birlik bir uyuşturucu polis ya da güvenlik kuvvetlerinin ne kadar iyi çalıştığı ve güven duyulması gerekenler olarak algılanması amacıyla yapılmış operasyonlara bakabilirsiniz. Çünkü sınırlardan binlerce ton geçen uyuşturucudan sadece küçük bir parçasının yakalandığını istatistiklere bakarak öğrenebilirsiniz.
Gazeteci mesleği aslında eli kalem tutan, sorulması gereken sorulara yanıt veren metin yazan her bireyin yapabileceği bir iştir. Abartıldığı gibi ve okullarda adına kürsülerin kurulduğu gibi bir disiplinler birliği ve meslek olarak algılanacak bir iş değildir. Ama bunu bir meslek olarak kabul edilmesi ve o işten hayatını kazananların boşlukta kalmaması için uydurulmuş mesleklerden bir tanesidir. Toplum mühendisliğinin kullandığı araçlardan sadece biridir. Bu araç içinde görev yapan gazeteci ise kendisinin bu akış içinde vazgeçilmez ve önemli görmesi sağlamak için medya sahipleri tarafından bazı gazetecilere ayrıcalık sağlanmıştır. Bu ayrıcalık sayesinde gazeteci mesleği hem çekici olmuş, aynı zamanda tehlikeli olmuştur. Bağımsız gazeteci olamayacağı için medya sahipleri tarafından haber için olta ucuna takılan bir yem konumda dahi zaman zaman olabilmekteler.
Gazeteci mesleği haber kaynağı olmadan bir anlamı olamaz demiştik, evet istisnalar kaideyi bozmaz ise. Haber kaynakları olayların olduğu yerde yer alan sübjektif bakış açısı içinde olanlar ile olaya taraf olanların karşılıklı görüşleridir. Elbette olay yeri inceleyen savcının hedefinden bağımsızdır. Sonuçta gazeteci parası olana haber üretir, para ile satılıp alınan birer meta üretir. Ürettiği meta içinde payına düşeni alan bir işçidir. Para ile alınıp satıldığı içinde zaman içinde hangi haberlerin piyasada alıcısı olduğu, hangi haberlerin alıcısı olmadığını öğrenir ve piyasa koşulları içinde haberlerini üretir. Elbette burada istisna durum vardır; para sahibi olan medya sahibinin özel istekleri ve çıkarları bu piyasa işleyişi içinde yer almaz.
Gazeteciler arasında eskiden haber atlatma gibi yarışlar vardı, bu yarışlar haberlerin bir havuz içinde toplanması ile sona ermiştir. Havuz sistemi içinde medya sahibi, sahibi olduğu araçlar için gazetecilerinin kullanacağı haber toplama havuzları yapmıştır, o havuz içine düşen her haberi sayfa veya program editörü tarafından masa başından yeniden yorumlanarak yazılır ve okuyucuya o şekilde sunulur.
Sonuç olarak parası olan her meslekte olduğu gibi meslek etik gibi kavramları çöpe atmış, paranın gücü içinde görevler medya sahibinin ihtiyaçlarına göre yeniden belirlenmektedir. Gazeteci ise bu çark içinde sadece verilen görevi yerine getiren bir editörden başka bir işlevi yoktur. Hizmet sektörü içinde görevini yerine getiren gazeteci, kendisini toplum önünde tarif ederken gerçeklerden uzakta bir hayal dünyası içinde, vazgeçilmez olduğunu düşünen bir eğitim sisteminden geçtiği için mesleğe yönelik teknolojik devrimin yarattığı tahribat karşısında nasıl tavır alacağını bilemez konumdadır. Modern gazeteci masa başında kendisine gelen haber metinlerini “edit” eden kişidir. Haber metinlerini yazanlar ise; blog sayfaları, PR firmalarının amatör ve profesyonel çalışanlardır. Tesadüf sonucu habere giden profesyonel gazeteci günümüzde bir hayal ürünü olarak roman sayfalarına yerini almıştır.
