Çantasıını hazırlamıştı, gidiciydi.
‘’Teyzen de kahırlanıp duruyor; çoktandır gelip bir çayımızı içmedin’’ dedi. Bir kaç gün sonra haberli gittiğimde, sofrada Türkiye işi kavurma vardı, turşu vardı, bal vardı…Teyze, taze ekmek de pişirmişti; her biri yumak yumak, kızarmış, sıcacıktı. İsveç’te, geldiğim günlerde ok iyiliklerini görmüştüm; üzerimde tuz/ ekmek hakları vardı…
Salih dayı, ileri dercede kalp hastasıydı. Kalbine pil takmışlar. Nefes almakta zorlanıyor. Merdiven çıkamıyor. Bastonla yürürken iki adım gidiyor, bir adım duruyor. Yengeyi de oldukça yaşlanmış buldum. Salih dayı, elimdem tutup, evin odalarını gezdirdi. Pencerenin önündeki valizi gösterdi, ‘’Bütün servetim bu çantanın çinde!‘’ dedi;söylediğinden hiç bir şey anlamadım. Yemekten sonra sordum: ‘’Ne vardı o çantanın içinde?’’ Salih dayı, yanıtlamak istemedi..Teyze,‘’Bizimkinde akıl mı var mı, yarın ölücüymüş gibi kefen bezini yanında gezdiriyor, tanrının gücüne gidecek!’’ dedi; ürperdim!
İsveç’e, 1960’lı yıllarda gelmişlerdi. Hikâyeleri diğerlerine benziyordu… Çalışıp bir traktör parası biriktirdikten sonra geri döneceklerdi. Köyün alt yanındaki dereye sondaj vurduracak, tarlalarını ekip, biçeceklerdi. Ne gurbetin kahrıı, ne elin ekmeği…
”Olmadı, olmadı işte!”… Bin yıllık bir uykudan uyanırcasına elini sallarak söyledi bunları Salih dayı; ‘’Buralarda dert sahibi olduk, hâlâ bir traktör parası edinemedik!’’ Karı-koca, yıllarca bir yorgan fabrikasında çalışmışlar. İki oğlan, bir kızları olmuş. Oğullarından biri belediyede otobüs sürüyor, diğeri hapiste; neden girdiğini söylemek istemiyorlar. 14 yaşındaki kızlarını bir trafik kazasında yitirmişler. Kızının eşarbını valizinin bir köşesinde saklıyor Salih dayı, ‘’Öldüğümde gözlerimin üstüne örtsünler’’diyor. Gelip yakamı tutuyor;‘’Bak, vebalım boynuna; cenaze masrafımı karşılayacak para bankada hazır; sen de öncülük et, pilim bittiğinde beni götürsünler, cenazemi buralarda bırakmasınlar!” Hırıltılı sesiyle bir de türkü tutturuyor ki, dayanılır gibi değil: ‘’Üryan(çıplak) geldim, yine üryan giderim/ Ölmemeye elde fermanım mı var…’’ Teyzenin düşüncesi farklı, ‘’İki evladım burada yaşıyor, onları koyup gidemem. Altı- üstü bir ölüm değil mi, kazsınlar bir çukur, atsınlar içine!..’.’
İstatistiklere göre, aynı yaş guruplarındaki göçmenler, İsveçlilerden daha erken ölüyor. Araştırmacılar, bunun nedenini, göçmenlerin gelmeden önceki yetersiz beslenme ve yaşama koşullarına bağlıyorlar… Yetersiz beslenme koşulları İsveçte de sürdürülüyor. Para biriktirme çabası, onları burada da aç, susuz, giysisiz bırakıyor…
Bir ara, göçmenlerin büyük alış veriş merkezlerinden en fazla hangi ürünlerii aldıklarını merak etmiş, bir satış merkezinin önüne dikilmiş, gireni, çıkanı izlemiştim. Göçmenler, alış veriş arabalarını tıka basa doldurarak en fazla un ve patates satın alıyorlardı. Ekmek, başlıca beslenme kaynaklarıydı. Bir öğretmen arkadaşım, ilkokuldaki göçmen çocuklarına, ‘’Okula niçin geliyorsunuz?’’ diye sorduğunda, ’Yemek yemek için geliyoruz!’’ yanıtını almıştı. (İsveç okullarında öğrencilere sabah ve öğle yemekleri bedava veriliyor.)
Yaşlı göçmenler,‘’Ülkeye geri dönüş’’ özlemlerini yüreklerinde hep canlı tutuyorlar. Ne aradıklarını kendileri de tam bilmiyorlar, ama, gittikleri ülkelerde umduklarını bulamamışlar. Gelecek endişesi ve çaresizlik yoldaşları olmuş. En büyük korkuları ise, dilini dahi öğrenemedikleri bu ülkede huzurevine düşmek… Yabancı bir ülkede huzurevinde kalmayı ‘’ölmeden mezara girmek” şeklinde algılıyorlar. Yaşamlarının son günlerinde, – tıpkı ölecekleri zaman doğdukları sulara dönen somon balıkları gibi- ülkelerine geri dönmek istiyorlar…
Gitme zamanı geldiğinde ise , çoğunun dönüşü ise tabut içinde gerçekleşiyor…
Salih dayı da, doktor gözetiminde olması gerektiği için, İsveç’i bir kalemde silip gidemiyor. Ancak, köyde mezarını hazırlatmış, mermerini (ölüm tarihi sonradan eklenmek üzere )yazdırmış. Kefeni, sabunuı hazır; ‘’kutu” içinde götürüleceği günü bekliyor…
__________________
[email protected]
Bu yazı Cumhuriyet Gazetesinde de yayılandı…
