Roma Dönemi Yemekleri Ve Pişirme Kapları Deneysel Arkeolojik Bir Uygulama…
Akdeniz Üniversitesi Arkeoloji Bölümü lisansüstü dersleri kapsamında öğrencilerle yürütülen deneysel arkeoloji özlü bir projeyle, Roma Dönemi “mutfak kültürü” irdelendi.
Projenin teorik kısmında, Likya Birliği’nin Başkenti Patara Antik Kenti kazılarında ele geçen Roma Dönemi çömlek parçaları incelenerek, yemek pişirmede ve masada servis amaçlı kullanılan seramik formlarının yeniden tasarımlamaları (restitüsyon) yapıldı.
Diğer yandan, antik kaynaklardan yararlanılarak Roma Dönemi besin maddeleri ve bunlardan üretilen yemekler araştırıldı ve günümüzde uygulanabilir olanlar tespit edildi. Cato, Varro ve Columella gibi yazarların aktarımlarından antik çağların besin türleri ve bunların üretimi hakkında bilgiler edinildi.
Athenaios ve Apicius’un yazdığı kitaplardan ise, antik yemek çeşitleri ve yemek tarifleri öğrenilerek, projenin uygulama aşamasında sanatçı Tufan Dağıstanlı, yeniden tasarımlaması (restitüsyon) yapılan çömleklerin orijinal benzerlerinden üretildi. Üretilen bu seramiklerde daha önce antik kaynaklardan araştırılan Roma Dönemi yemekleri deneme amaçlı pişirilip ve test edildi. Seramik kaplar içerisinde yapılan pek çok pişirme denemesi sonucunda antik çağların enteresan ve kalıcı yemek tatlarına ulaşıldı.
Üzerinde yaşadığımız toprakların Üzerinde yaşadığımız toprakların barındırdığı kültürel Üzerinde yaşadığımız toprakların barındırdığı kültürel mirasın bir parçası olan “antik mutfak kültürleri”nin araştırılmasının bilimsel kazanımları dışında ülke turizminin gelişmesine yeni bir ivme kazandıracağı inancıyla, Arkeoloji Bölümü olarak geliştirilen bu gastro-arkeoloji projesi üst düzey protokol katılımlı bir sunumla tanıtıldı.
Arkeolojik bir deney olarak da tanımlanabilecek bu sunuma başta Antalya Valiliği, Akdeniz Üniversitesi Rektörlüğü ve Belediye Başkanları büyük ilgi gösterdi. Bu arkeolojik uygulama için hem geçmişten hem de günümüzden izleri bünyesinde barındıran Antalya Kaleiçi’ndeki tarihi Alp Paşa Konağı mekân olarak seçildi.
Yemek masasındaki (Mensa) tabaklar, testiler, kadehler ve ahşap çatal-kaşıklar tamamen orijinallerine uygun olarak hazırlandı. Aydınlatma amaçlı kullanılan kandiller bile özel üretildi. Eleni Karaind-rou ve Musica Romana tarafından seslendirilen antik melodiler yemek esnasında dinlenecek müzikler olarak belirlendi.
Roma Dönemi’ne ait bir akşam yemeği (Cena) olarak hazırlanan mönüde misafirlere giriş yemeklerinden (Gustatio): Peynirli Salata (Lactuca Casi), Lahana Mezesi (Krambe), Zeytin Mezesi (Gustatio Olivae) ve Sac Ekmeği (Panis) ikram edildi. Yine seramik çömlekler içerisinde pişirilen Zeytinli Tavuk Dolması (Pullus Fusilis Cum Olivis) ve Dana Yahnisi (Vitulina Cocta – Minutalis) ikram edilen ana yemekler (Mensa Prima) arasında yer aldı. Tatlı (Mensa Secun-da) olarak ise, Lokma Tatlısı (Globuli) ve Meyve (Bel-laria) sunuldu. Ayrıca özel hazırlanan seramik bardak ve kadehlerde Suyun (Aqua) yanında Şarap (Vinum) ve Üzüm Suyu (Defrutum) içildi.
Gecenin finalinde ise, bugüne kadar bilinen en eski “düdüklü tencere” akşam yemeğine katılan konukların huzurunda ilk kez test edilerek kullanılabilirliği kanıtlandı. Söz konusu düdüklü tencerenin restitüsyonu, Patara kazılarında ele geçen ve MS. 1.-2. yüzyıllara tarihlenen üç adet seramik parçasının tamamlanmasından oluşturuldu ve sanatçı Tufan Dağıstanlı’nın özverili çalışmasıyla da orijinaline uygun olarak yeniden üretildi.
Tencerenin üst haznesine konan sebze yemeği, günümüz modern düdüklü tencerelerini aratmayacak şekilde, kısa bir süre içerisinde alt haznede biriken buhar basıncı yardımıyla hazır hale geldi ve o da denendi. Sonuç olarak bu proje, konukları kısa bir süreliğine de olsa 2000 yıl geçmişe götürmeyi başarmış ve onlar yaşadıkları bu ayrıcalıkla -carpe diem, quam minimum credula postero- diyerek zaman tünelinden çıkmışlardır.
____________
*Kaynak: Doç. Dr. Taner Korkut, Akdeniz Üniversitesi Arkeoloji Bölümü Antalya
Sayın Doç. Dr. Taner Korkut’a ve emeği geçenlere teşekkürlerimizle…
