Ortaokulda ‘peki Atatürk hiç mi hata yapmadı’ diye sorduğumda bütün sınıfı karşıma almıştım. “Müslümanların tanrısıyla Hıristiyan ve Yahudilerinki aynıysa, O’nun birini diğerlerinden ayırıp ‘domuz yeme, içki içme’ buyurmasına imkan var mı?” sorumla da kim bilir kaç inançlı arkadaşımı… “Tıp hastalıkların tedavilerinden önce sebeplerini bulabilse daha çok yol kat ederdi” tezimi Esra’ya kabul ettirmek için saatler harcamıştım. Türk kamu sektörünü şeffaflaştıracak bir proje fikrimiz için ise Faruk Eczacıbaşı gülerek “sizi gidi anarşistler” demişti.
Ne politik, ne dindar, ne apolitik, ne de dinsiz oldum. Çoğu zaman “bilim adamıyım işte” deyip geçiştirdim ama aslında hayata karşı nerede durduğumu Başkalarının Hayatı (Das Leben der Anderen) adlı, 2007’de En İyi Yabancı Film Oscar’ını almış filmi izleyene kadar formüle edemiyordum. Filmde, Berlin Duvarı yıkılmadan önce Doğu Almanya’da yazar olan Georg Dreyman’a arkadaşı “inanmayan insan değildir” gibi bir laf ediyordu. Hikaye gelişirken Dreyman rejimin baskılarına karşı bir yazı yazarak kariyerini ve belki hayatını tehlikeye atıyor ve onu takip etmekle görevli gizli sevis ajanı Hauptmann Gerd Wiesler ise Dreyman’a haberi olmadan yardım ediyordu. Duvarın yıkılmasından sonra eski rejimin bir politikacısıysa ‘şimdi savaşacak bir ideal kalmadı’ diyordu. İşte bu söz, çocukken aceleyle yediğim bir ayva gibi boğazımı düğümledi.
Filmden çıktığımızda sinemadaki 40 yaşın altındakiler gözlerini siliyor, 60 yaşın üzerindekiler de gülerek sohbet ediyordu. Bu bana George Bernard Shaw’un 1933’de Hong Kong Üniversitesi’nde verdiği bir konuşmasını anımsattı. Şöyle diyordu Shaw: “20 yaşında devrimci olmaya başlamazsanız 50’nizde [varolması] imkansız eski bir fosil olursunuz. 20 yaşınızda komünistseniz, 40’ınızda çağdaş olma şansınız vardır.” Peki benim gibi filmden çıkışta ne ağlayan ne de gülenlerdenseniz?
Ben 1215’de İngiltere’de doğmuş bir ideolojiye inanıyorum. İlk defa Magna Carta adlı kitapta yazılmış ve seneler içinde kim bilir kaç kere değişmiş. Bu ideolojinin temelinde insanların bazı özgürlükleri olması gerektiği yatıyor. Tüm rejimlerin ve dinlerin sevdiğim bütün taraflarını içinde barındırıyor. Cumhuriyet’e de inansanız, Şeriat’a da, bu ideolojinin kurallarını uygulamayı kabul etmezseniz beni karşınızda bulursunuz. Kuralların kabaca adı ‘insan hakları’…
Atatürk Türk gençliğine ‘muassır medeniyetler seviyesi’ni hedef gösterirken düşük enflasyon veya yüksek Gayri Safi Milli Hasıla elde edin demek istemiyordu herhalde. İnsan haklarını ana yasalarının temeli yapmış batı ülkelerini örnek veriyordu.
80 sene ileri saralım. Milyonlar olası bir AKP’li Cumhurbaşkanını protesto etmek için sokaklara dökülürken karşı durdukları şey de herhalde Cumhurbaşkanı eşinin başının bağlı olması değil. İnsanlar ellerinden bir takım haklarının alınmasından korkuyorlar.
Bir 80 sene daha ileri gidelim. Toprak olmuşuz. Besteci, hayat hikayemi anlatacak filmin müziğini yazmaya çalışıyor. Araştırması sırasında Çav Bella (Bella Ciao)’ları, Rap müziğini ve daha nicelerini dinliyor. Farkediyor ki her 80-100 senede bir olduğu gibi o zaman da çağdaş hürriyetler ve kamusal hakların çerçevesi değişmiş ama insan hakları zamana karşı dimdik ayakta durmuş. Savunucusu da hep sanatçılar olmuş! George Orwell’in 145 sene önce yazdığı gibi ‘bazı insanların diğerlerinden daha eşit olması’ için dünya çok sayıda savaş geçirmiş. Sonunda Amerika bile demkorasiyi din gibi yaymaya çalışmaktan ve komşularımızı bombalamaktan vazgeçmiş. Sıra Çin’de… Tüm müzik listelerinde Çince şarkılar bir numarada. Klasik müzik çoktan şekil değiştirmiş; film müziği olarak yaşıyor.
Besteci okuduklarından ve kendi hayatından yansıyan düşüncelerini filtreliyor. Duygularını süzüyor. Eli piyanoya gidiyor. Bazı tuşlara basmaya başlıyor. Gözlerini kapatıyor. Derin bir nefes alıyor.
Omuzunda bir el hissediyor…
Ekin Çağlar
www.ekincaglar.com
Das Leben der Anderen
http://www.sonyclassics.com/thelivesofothers/swf/index.html
http://en.wikipedia.org/wiki/The_Lives_of_Others
http://www.imdb.com/title/tt0405094/
