Hazar Çıkmazı**

Başbakan Tayyip Erdoğan geçen ay Mavi Akım Doğal Gaz Boru Hattı’nın açılışı için Türkiye’ye gelen İtalyan Başbakan’ı Silvio Berliskoni ve Rusya Federasyonu Devlet Başkanı Vilidamir Putin ile biraraya gelmişti.

Olay önemliydi. En azından eskiden böyle bir gelişme medya gündeminde birinci sırada yeralırdı. Ancak ‘’İş bitti mantığı ile’’ olay pek de ilgi çekmedi.

Erdoğan, yaptığı konuşmada Samsun Ceyhan by- pas Petrol boru hattının yanı sıra, Mavi Akım doğal gaz boru hatının da Ceyhan’a uzatılmasıyla kuzey güney ekseninde önemli bir enerji koridoru oluşturulacağını belirterek, ‘’Ceyhan’in her anlamda bir enerji ticaret merkezine dönüştürmeyi planliyoruz.
2010 yıllarında Irak, Azeri,  Rus ve Kazak menşeli petrolün ulaşacağı Ceyhan terminalini Akdeniz’in en büyük rafinerilerinden biri olan İtalyan’nin Agusto rafinerinisine yakınlığı büyük bir avantaj oluşturmaktadır’’dedi.

Erdoğan’ın sözlerinden Hazar petrolünü kastettiği açık. Ancak, nedendir bilinmez bu varlıktan söz edilirken, buna medya da dahil sanki ortada ortak bir paylaşım fikrinin paylaşıldığı alan gibi yaklaşılır da Hazar Denizi petrol ve doğal gaz kaynaklarının sorunlarına, bölgenin karmaşasına, bu kaynaklar için ilgili ülkeler arasındaki, uluslararası politikalarını belirleyecek kadar derin çatışmalara değinilmez.

HAZAR SORUNLUDUR

Ve bu sorun boru hattı döşemekle çözülecek gibi de değildir. Sorun Hazar”ın tanımından, böygedeki bir dizi siyasi karmaşaya ya varan nelenler içermektedir.
Öncelikle Hazar denizine kıyısı olan beş ülke arrasında denizin tanımı konusunda ortak bir düşünce birliği   yoktur. Bu ülkelerden Rusya, Azerbaycan, Kazakistan, Türkmenistan Hazar”in bir Deniz olduğunu ve kaynaklarinin da uluslararası denizcilik yasalarına göre kullanılması gerektiğini öne sürüyor. Bu da her ülkenin kıta sahanlığı içine giren hükümranlik alanı içindeki kaynakları kullanabilmesi anlamına geliyor. İran ise, Hazar’ın büyüklüğüne karşın bir göl olduğunu ve kaynakların ortak paylaşılması gerektiğini iddia ediyor.

İran, kısmen bu nedenle Azerbaycan-Ermemistan sorununa ilişkin kültürel ve dini ortaklığına karşın,  Ortodoks Hristiyan Ermenistan tarafını tutuyor.

Bu arada küresel kapitalizmin parlayan yıldızı Çin ise, petrole olan olmazsa olmaz gereksinimini karşılamanın yollarını arıyor. Hazar  kaynakları Çin için hayati önem taşıyor. Çin’in büyük kamu şirketleri Hazar kaynaklarının binlerce kilometre aşarak Çin’e ulaşması için geliştirilen projeleri destekliyorlar.

Bu rada 11 Eylül saldırısından sonra ABD”nin bölgede artan etksi azalırken, Rusya bölgede güçleniyor. Rusya’ya karşı Tacikistan ve Özbsekistan’da daha ılımlı bir havanın oluşması, Rusya’nın 1980’lerde Afganistan’da sahip olduğu etkinin bir kısmını yeniden kazanmasına olanak sağladı.

Öte yandan, Bakü Ceyhan boru hatının açılması açıkca Rus egemenliğinden kaçınmak içindi. Ancak, Rusya üzerinden doğu batı enerji ulaşım yollarına olan ihtiyacı engelleyemedi.

Bölgede halen süren etnik catışmalar da boru hatlanrıa ilişkin diğer önemli bir endişe kaynağını oluşturuyor. Kafkas bölgesinde siyasi istikrar yoktur. Çeçenistan’daki bölgesel savaş,  Dağıstan’ın da içinde yeraldığı Hazar’da kıyısı bulunan çok etnik yapılı cumhuriyetlere yayılma tehditini taşımaktadır

Kıssadan hisse iyimser olmak iyidir, düş de kurmak iyidir ancak stratejik hedeflerinizi gerçekleştirebilmek için karşılacağınız sorunlar üzerinde durmak, bilmek ve bunlara çözüm yolları aramak da gereklidir.

___________


* Açık Gazete Ankara Temsilcisi

** Gazeteci Fred Haliday’in ‘Hazar için çekişme’ adlı makalesinden yararlanılmıştır.

 

650660cookie-checkHazar Çıkmazı**

CEVAP VER

Please enter your comment!
Please enter your name here

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.