kendine ait fonolojik sistemi vardır.
Dilleri birbirinden ayırt eden fonolojik özellikler çoktur. Bunların içine fonemik farklılıklar, parça dışı karakteristikler (özellikle vurgu) ve benzeyiş, eleme, kelimelerin zayıf biçimleri, v.s. gibi faktörler girer. Bu özelliklerin yanında, birçok dilde de paylaşılan çok ilginç başka özellik vardır.
Buna çift yapma (Gemination) denir. Çift yapma, bir fonemin (ses) çift olduğu bir fonolojik işlemdir. Sessiz ve seslilerin ikisi de bu işleme uğrar. Bu, dile özel olağanüstü bir şeydir. Morfem sınırları dışında örneğin İngilizce’de bulunmaz: kitaplık (“bookcase”), gece vakti (“night time”), yalnız(“solely”) v.s.
Diğer taraftan, o, Urdu’nun çok genel özelliklerinden biridir. (Ve “tashdeed”-ayıran yardımıyla gösterilebilir.)
Buna rağmen Urdu’da kısmi-çift ayırma buluruz: O, ses olmayan sadece ahenktir. Buna rağmen, İngilizce’de imlaya ait ayırma oradadır, o, fonolojik sıfır değere sahiptir. Ana dili İngilizce olanlar tarafından kabarcık(“bubble”), düzensiz(“irregular”), meşru olmayan (“illegal”), mantıksız (“illogical”) , derhal (“immediate”) v.s. şöyle telaffuz edilir: buble, iregular, ilegal, ilogical, imediate.
Ana dil/ulusal dillerinin çift ayırma kalıbını izleyerek yukarıda imlaya ait çift sesleri icra eden Pakistanlılar, fonolojik olarak iki kere gibi ses verir.
(Urdu: Dil bakımından çok zengin olan memleketteki tek Italyanca’dan bozma dil)
İngilizce ve birkaç diğer diller gibi, bu olağanüstü şeyi (temel olarak bir nitelik-dili olan) Çince’de de bulamayız.
Sonuç olarak Çinliler, “Shabbir” (özel isim), “kaddu” (tatlı) v.s. gibi kelimeleri “Sha’bir” ve “La’du” olarak indirgenen kelimeler olur.
Vokalik çift ayırma’ya göre, o, çok genel değildir. Böylece “naive” ve “noel” gibi Fransızca kelimelerin , bazı insanların düşünebileceği gibi vokalik-çift ayırma-özelliği yoktur.
Arapça’da, muhtemelen, o bulunabilir. Çift ayırma, çok nadir durumlarda, aynı zamanda anlam bilim olarak önemlidir. Yine görünüşte, o, tam bir fonolojik işlemden başka bir şey değildir.
Eğer o, indirgenirse veya tersi, çift ayrılan kelime, dilbilimi farkına neden olabilir.
Çoğu durumda, herhangi bir önemli rol oynamaz ve böylece ihmal edilebilse bile birçok dil bu fonolojik işlemden faydalanır.
Orijinal olarak çift ayrılan bir kelimenin indirgenmesinin arkasında birçok neden yoktur. Çoğu durumlarda, anlambilimin böylece bir fonolojik değişiklik ile yapacağı bir şey yoktur. Onun nedeni, temel olarak “telaffuzun kolaylığı”’dır.
Yazar, “Islamabad Modern Diller Ulusal Üniversitesi’nde bir öğretim üyesidir.
_____________
* İngilizce Öğretmeni Naim UYGUN tarafından Arshad Mahmood’un makalesi İngilizce’den çevrilmiştir. İnternet sitesi: http://www.pekiyi.150m.com E-posta: [email protected]
