Kapitalizmin yeni sorunu: Yaşlılık ve yaş ayrımcılığı

FARUK ESKİOĞLU / LONDRA – Dünya Sağlık Örgütü (DÖ), yaşlıların da tıpkı ırkçılık ve seksizim gibi ekonomik ve sosyal olarak ayrımcılığa uğradığını belirterek, yaş ayrımcılığına (ageism) küresel olarak yaşlı karşıtlığının öne geçilmesini istedi. Yaş ayrımcılığı, insanların sadece yaşlarından dolayı istihdamda, sosyal ilişkilerde ve hizmet alımında ayrımcı davranışlara maruz kalmaları anlamına geliyor.

DÖ’nün resmi web sitesinde yer alan bilgide dünya çapında 60 yaş ve üstü yaklaşık 600 milyon insanın bulunduğu ve bu sayının 2025’e kadar ikiye katlanacağı, 2050’de ise iki milyara ulaşacağı belirtildi.

Yaşlanan dünyada ekonomideki çarkların daha çok emekliler ve yaşlı bakımı için dönmesi yaşlı karşıtlığı ve ayrımcılığını da körüklemesinden endişeleniliyor.

IRKÇILIK VE SEKSİZİMİ SOLLAYABİLİR

Yaşlı ayrımcılığının da tıpkı ırkçılık ve seksizim gibi ekonomik ve sosyal olarak giderek artmasından duyulan kaygının vurgulandığı açıklamada 2014’de dünyada pek çok hükümetin yaş ayrımcılığının önlenmesi, sorunların çözülmesi ve yaşlıların haklarının geliştirilmesine karar verdiği hatırlatıldı.

yaşlı

DÖ ayrıca konuyla ilgili yapılan araştırmalardan da örnekler verilerek yaş ayrımcılığının giderek ırkçılık ve seksizimden daha yaygın bir soruna dönüşebileceği konusunda uyarıda bulundu. Yaşlı karşıtlığının yaşlılar kadar toplum için de ciddi bir sorun yumağına dönüşebileceği öne sürülen yazıda, bütün bunları önlemek için sorunları saptayarak, sorun yaratan olguları aşacak politikalar geliştirmenin gerektiğinin de altı çizildi.

NE YAPMALI?

DÖ, yaş ayrımcılığını engellemek için kamu oyu oluşturulmasını isteyerek, bu konuda medya, siyasiler, işverenler ile hizmet sağlayıcılara büyük iş düştüğünü belirtti.  Yaşlı nüfusun artışıyla yeni sorunlarla karşılaşağı vurgulanan yazıda, “Araştırmalara göre; yaşlanmayla ilgili olumsuzluklarla karşılaşanların 7,5 yıl daha az yaşadığı saptandı” denildi.

Yaşlanma ve topluma yük olma psikolojisinin kalp hastalığından öz güven yitikliğine kadar pek çok biyolojik sorunları doğuracağı belirtilerek, bu negatif ayrımcılığın yaşlıların en savurmasız olduğu sağlık ve sosyal bakım ortamlarında bile yaygın olarak rastlanıldığı öne sürüldü.

Bilinçi ya da bilinçsiz yaşlı ayrımcılıkları arasında en klişe olanlar da şöyle sıralandı:

  • Yaşlıları sosyal olarak izole ederek fiziksel ve zihinsel olarak gerilemelerine neden olmak
  • Fiziksel aktivite ortamı sunulmaması
  • Ekonomik yük olarak görülmesi ve bu duygunun yansıtılması
  • Bunama gibi yaşla ilgili sorunlarda önyargılı davranılması
  • Yaşlı bakımında iş koşullarının diğer iş kollarıyla eşit tutulması
  • Yaşlılara uzun süreli bakım hizmetinde kalite düşüklüğü
  • Pek çok ülkede yaşlı bakımı için bütçe ayrılmaması

***

TÜRKİYE’DE YAŞ AYRIMCILIĞI

Türkiye’de salgın nedeniyle hükümetin çalışanlar dışında 65 yaş üstüne belli saatlerde sokağa çıkma yasağı uygulaması medyada yaş ayrımcılığı tartışmalarını da gündeme taşıdı. AKP hükümeti yasağı yaşlıları koruma adına yaptığını öne sürerken, çoğu emekli olan bu yaş grubu da asıl niyetin kendilerine yasaktan dolayı her hangi bir ödeme yapılmayacağı için eve mahkum edildiklerini belirttiler.

yaşlı
yaşlı

Merkezi İstanbul’da bulunan 65+ Yaşlı Hakları Derneği, koronavirüs salgını karşısında yaşlıların kırılgan haline dair yaptığı açıklamada, “Birlikte hastalıktan korunmayı, birlikte iyileşmeyi becerebiliriz. Yaşlılar, aile fertleriyle, komşularıyla, destek aldıkları kişilerle bir acil durum planı yapmalı” denilerek önlemlerin yaş ayrımcılığına dönüştürülmemesi istendi. Açıklamada “Evsiz yaşlılar, emekli maaşıyla geçinemediği veya sosyal bir güvenliği olmadığı için 65 yaşın üzerinde olmasına karşın çalışmak zorunda olanlar da bu sınırlandırma kapsamında yer alıyor” denildi.

Resmi verilere göre, Türkiye’de yaşlı nüfus 5 yılda yüzde 21,9 oranında artarak geçtiğimiz yıl 7 milyon 550 bin 727 kişi oldu. Türkiye, yaşlı nüfus oranına göre dünyada 66’ncı sırada bulunuyor. Nüfusunun yaklaşık yüzde 9’unun 65 yaş üstü nüfustan oluşan Türkiye’de yasağın sadece belli bir yaş grubuna uygulanması insanların sadece yaşlarından dolayı istihdamda, sosyal ilişkilerde ve hizmet alımında ayrımcı davranışlara maruz kalmaları anlamına geliyor.

Bilgi Üniversitesi’nden yaşlılık çalışmaları konusunda uzman, sosyolog Prof. Kenan Çayır’a göre, yaşlıların bu süreçte korunmaları gerektiği konusunda bir konsensüs var ama bu sürecin nasıl yönetileceğine dair bir uzlaşıya varılabilmiş değil.

Euronews Türkçe’ye konuşan Çayır, “Yaşlanan bir dünyada yaşçılığın bir ayrımcılık ideolojisine dönüşme riski var. Kadınlar kadın, göçmenler göçmen olduğu için kalıpyargılara maruz kalırken, insanlar da yaşları yüzünden çeşitli damgalara konu olabiliyorlar. Bu tıpkı taciz davalarında kadına yöneltilen “o saatte sokakta işin neydi” sorusuna benziyor. Bugünlerde gördüğümüz biraz da bu. 65 yaş üstündeyseniz, zaten evde kalmanız, atıl ve pasif olmanız, çalışmamanız gerekiyor şeklinde bir görüş var ve bu da sosyal medyada nefret söylemine dönüşüyor” diyor.

Koronavirüs salgınında ölenlerin büyük kısmının yaşlı olmasından dolayı hiçbirisi kamu sağlığı önlemlerine dikkat etmiyormuş gibi bir algı yaratılmaması gerektiğine dikkat çeken Çayır, “Mesele, yaşlılık değil. Asıl sorun sosyal sistemde ve yaşlılığın algılanmasında. 65 yaş üstü nüfusun bir kısmı yaşlılıkla birlikte çalışmadıklarında yoksullaşıyorlar. Dolayısıyla, 65 yaş üstünü istihdam sektöründe kalmaya zorlayan sebeplerin başında, maddi olanakların azlığı geliyor” diye konuştu.

TÜRKİYE’DE YAŞLI BAKIMI YETERSİZ

Kalkınma Bakanlığı, 2014-2018 yıllarını kapsayan Onuncu Kalkınma Planı’na yaşlanmayı da dahil etmiş, yaşlı yoksulluğu, aktif yaşlanma, yaşlılıkta psiko-sosyal yaşam ve kuşaklar-arası dayanışma konularında hedefler belirlemişti. Bununla birlikte Türkiye’de halen yaşlı bakım hizmetleri yeterli düzeyde değil.

KONDA araştırma şirketinin 2019 Aralık ayı verilerine göre, 65 yaş üstü nüfusun yüzde 17’si tek başına yaşıyor, yüzde 13,4’ü halihazırda bir işte çalışıyor.

 

2495150cookie-checkKapitalizmin yeni sorunu: Yaşlılık ve yaş ayrımcılığı

CEVAP VER

Please enter your comment!
Please enter your name here

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.