Geçenhaftalarda patlak veren olayların bağımsız gözlemciler tarafından incelenmesi önerisini geri çeviren Özbekistan Cumhurbaşkanı İslam Kerimov Çin gezisi yeni destek arayışı olarak yorumlandı.
Çin de Salı günü yapılan resmi ziyaret sonrasında yaptığı açıklamada İslam Kerimov’un olayları sert bir şekilde bastırmasını desteklediklerini belirtti.
ÇİN’İN BÖLGE POLİTİKASI
Çin Orta Asyanın enerji kaynaklarına daha yakın olmak istediğini daha önce açıklamıştı. 11 Eylül’den sonra ABD’nin bölgedeki siyasi yapılanması ve askeri operasyonları dikkatle izlendiği belirtilmişti. “Orta Asya ülkelerinde istikrardan yana” olduğunu açıklayan Çin, fanatik akımların kendi sınırları içinde yayılmasına karşı her türlü önlemi almaya hazır olduğunu da belirtti.
Çin ve Özbek yönetimleri Kerimov’un ziyaretinin13 Mayıs Doğu Özbekistan ayaklanmlarından çok daha önce tasarlandığını açıkladılar.
BATININ TERSİNE KERİMOV’U DESTEKLEDİ
Batılı ülkeler Kerimov’u olayları sert önlemlerle bastırmakla suçlarken Rusya ve Çin silahlı kişilerin hapisane baskını ve devlet binlarını ele geçirmesine karşı Hükümetin gösterdiği kararlı tavırları desteklediklerini duyurmuştu.
Öte yandan Çin Dışişleri Bakanlığı basın sözcüsü Kong Kuan yaptığı açıklamada” terörist, ayrılıkçı ve ekstremist güçleri bastırmada Özbek hükümetinin aldığı önlemleri kesinlikle destekliyoruz” dedi.
Çin Halk Cumhuriyeti, Rusya, Kazakistan, Özbekistan, Kırgızistan ve Tacikistan’ın oluşturduğu Şanghay İşbirliği örgütü yoluyla bölgede istikrar çabalarının önemini vurguluyor. Şanghay İşbirliği örgütü simgesel bir değer taşısa da bu işbirliğinin bir parçası olarak Özbekistan başkenti Taşkent’te bir terörizmekarşı bir merkez bile açmıştı.
Özbekistan Çin’den Kırgizistan’ sınırıyla ayrılıyor ancak ayrılıkçı İslamcı örgütler açısından Çin’in Uygur bölgesine geçmek büyük bir çaba gerektirmiyor.
Çin Halk Cumhuriyeti Mart ayında başgösteren Kırgızistan olayları sırasında Kırgizistanla sınırını 6 gün kapatmıştı.
ÖLÜ SAYISI TARTIŞILIYOR
Özbek resmi açıklamasına göre çoğunluğu militanlar olmak üzere olaylarda 169 kişi öldü. İnsan hakları savunucuları ise bu sayının yüzlerce olduğu ve ölenlerin çoğunun da silahsız siviller olduğunu belirtiyor.
Eski doktor ve insan hakları savunucusu Gülbahar Turayev Andican’daki 15 nolu okulun avlusunda 500 ölü gördüğünü belirtti. Turayeva’ya göre adını açıklamak istemeyen bir insan hakları savunucusu kolej binasında 50 ölü daha gördüm diyor. Bununla birlikte bazı konularda Turayeva’nın açıklamaları resmi açıklamayla uyuşuyor. Ona göre olayları yatıştırmaya çalışan savcı Ganican Abdurahimov askerler gelmeden önce göstericilerin fırlattığı taşlardan hayatını kaybemişti.
NATO ve Avrupa Birliği olayların bağımsız bir şekilde incelenmesini istedi. Kerimov bu öneriyi kabul etmedi. Avrupa ve Asya bölgesinde istikrar konulu toplantıya Nato ve 20 doğu ülkesi temsilcisi katılırken Özbek görevlilerinin gelmediği görüldü. Toplantıya evsahipliği yapan İsveç Dışişleri Bakanlı Leyla Frevialds, Kerimov hükümetinin toplantıdan çekilme üzerine herhangi gerekçe göstermediğini belirtti.
