Pazartesi günü özellikle COREPER’de tartışılan AB’nin Kuzey Kıbrıs’a yönelik mali yardım ve doğrudan ticaret konularında 24 Nisan 2004 tarihinde kabul edilen, ancak Rumların engellemesi nedeniyle yürürlüğe giremeyen tüzükleri, bir takım gerekçeleri gözler önüne sermeye başladı.
Pazartesi günü gerçekleştirilen Avrupa Birliği Genel İşler ve Dış İlişkiler Konseyi’nde 23 AB ülkesinin 6’sı yüksek sesle homurdanmaya başladı ve “verilen sözün tutulmamasından” yakınarak, adım atılmasını talep etti. Toplantıda İsveç’in başını çektiği ve aralarında Almanya, Hollanda, İtalya, Polonya ve Danimarka’nın bulunduğu 6 ülke, “İzolasyonun kaldırılması konusunda söz verdik ama bir şey yapamıyoruz. Bu durumun aşılması gerekir” mesajını verdiler.
Bu mesaj aynı zamanda açıkça, 18 ay evvel kabul edilen söz konusu tüzüklerin Rumlar tarafından engellediğini de içeriyor. Avrupa Birliği içinde, Rumların engellemesi nedeniyle Kuzey Kıbrıs’a yönelik izolasyonun kaldırılması yönünde adımların atılamamasından duyulan rahatsızlık da giderek artıyor.
Mali yardım konusunda adım atılmaması halinde toplam 259 milyon avroluk yardımın 120 milyonunun kullanılamayacak olması, AB ülkelerinin hareketlenmesinin ana nedenlerinden birini oluşturuyor. Bu aşamada, Rumların koyduğu takozu atlamak için bence AB, erozyona uğramaya başlayan prestijini yitirmemek amacı ile dramatik kararlar alarak sonuca gidecek.
Sonuca gidebilecekleri birkaç tane alternatifli yol bulmak zorundalar. Aksi takdirde zaten dünkü toplantıdan sonra “Ek deklarasyon” konusunda eli bayağı güçlenen ve haklılığı ortaya çıkmış bulunan Türkiye’nin baskısı altında kalacak.
Türkiye, tüzükler konusunda açılım olmaması halinde Ek Protokol’ün uygulanmasının mümkün olmayacağı yönündeki uyarısını çok değil daha 80 gün evvel, 30 Temmuz günü yapmıştı. 30 Temmuz’da, 3 Ekim’de müzakerelerin başlaması koşulu olan Gümrük Birliği Ek Protokolü’nü imzalarken sunduğu deklarasyonun gerekçesi, dünkü toplantı sonucu ile doğrulandı.
Bu aşamadan sonra ümit ediyorum ki AB’nin ilgili kurumları, Kıbrıs Türklerinin üzerindeki haksız izolasyon ve ambargoları kaldırmak için ciddi gayret sarf etmek zorunda olduklarını iyice anlamışlardır.
Pazartesi günkü toplantı ve Tüzüklerin uygulanamamasının kökeninde Rumların olduğunun ortaya çıkması, Kıbrıs Rumlarının ellerindeki “AB üyesi devlet olmak” silahını kendilerine doğru döndürdü ve her an da patlayabilir.
AB, bu sorunu çözmek ve Kuzey Kıbrıs’a yönelik Mali Yardım ve Doğrudan Ticaret Tüzüklerine işlerlik kazandırabilmek için alternatifli birkaç tane yol bulmak zorunda. Başka türlü, güvenilirliğini ve prestijini illaki yitirecek.
Tüzükler konusunda gelen yakınmalar doğrultusunda AB Dönem Başkanı İngiltere, Konsey uzmanlarını görevlendirme kararı aldı. Bu bağlamda uzmanlar açılım sağlama yönünde çıkış yolu arayacaklar. Konunun 12 Aralık’ta bir kez daha, Avrupa Birliği Dışişleri bakanlarının gündemine gelmesi şimdiden programa alındı.
AB içinde tartışılan tüzüklerle ilgili benim aklıma gelen çözümler aşağıdadır.
– Bütçenin bir başka kaleminden aktarma yaparak bu parayı şu veya bu şekilde Kuzey Kıbrıs’a göndermek;
– 2005 yılı içinde 120 milyon avroluk dilimin kullandırılma olanağı olmazsa, geçici bir bütçe kuralı ile bunu 2006 yılı bütçesi içine aktarmak.
– Bu konu ile ilgili oylamalarda üyelerin “VETO” haklarını by-pass edebilecek bir yöntemi uygulamaya koyarak sonuca “OY ÇOKLUĞU” ile gitmek.
– 2005 yılı içinde alınacak 2005 tarihli bir karar ile 2006 yılında 2005 yılı bütçesinden Kuzey Kıbrıs’a Mali yardım yapabilmek kararını almak.
Bence AB bunlara benzer çözümle bu badireyi atlatmak zorundadır. Aksi takdirde, ileriki yıllarda, Annan Planı benzeri bir plan ortaya atıldığında, eğer izolasyonlar söz verildiği üzere zamanında kaldırılmamış ise hiçbir Kıbrıs’lı Türk, BM veya AB’ye karşı sempatik ve yapıcı duygular beslemeyecek, bu kurumlar tarafından verilecek sözleri veya vaatleri de dikkate almayacaktır.
Eğer adada barış isteniyorsa, öncelikle Kıbrıs’lı Türkler üzerindeki izolasyonlar kaldırılmalı ve statüleri yükseltilmelidir.
__________________
* Prof. Dr.
