Tarih 16 Haziran 1989. Budapeşte’nin en büyük meydanı olan “Kahramanlar Meydanı” yine tarihi bir mitinge tanıklık ediyordu.
Bu meydan Macaristan’ın çalkantılı tarihinde çok gün gördü geçirdi.
Ancak o günkü büyük miting pek çok yönden Macaristan’ın daha sonraki en az 30 yıllık geleceğinin çizildiği gündü.
1956 ayaklanmasında Macaristan’ın başbakanı olan ve Sovyet ordusunun müdahalesi sonucunda devrilip idam edilen Imre Nagy’a ve mücadele arkadaşlarına itibarın iade edildiği ve onların temsili olarak yeniden defnedildiği mitingdi bu.
Meydanda toplanan yüz binlerce insan sadece 1956’nın kahramanlarına, onlara yakışır bir şekilde veda etmekle kalmıyordu, aynı zamanda Macaristan’daki sosyalist rejimin de perdesinin indiği etkinlik gerçekleşmişti.
Bu büyük gösterinin ardından Macaristan seçimlere gidecek, ve bütün Doğu Bloku ülkelerinde domino taşları bir bir yerinden devrilecekti.
İşte bu mitingin en önemli anlarından biri de henüz 23 yaşında olan bir üniversite öğrencisinin yaptığı konuşmaydı.
Genç delikanlının sözleri meydanda biriken, genellikle sessiz kalan, dua eden, olup biteni izleyen yüz binlerin dalgalanmasına neden olmuştu. Uzun saçlı, hafif sakallı bu genç, 1956’da hayatını kaybeden isimsizler için getirilen boş tabutu işaret ederek şunları söylemişti:
“Bu tabut 1956’da hayatını kaybeden yüzlerce gencin değil, aynı zamanda daha sonra 20-30 yıl boyunca gelen kuşakların, yani hayatları çalınan bizlerin tabutu”.
Konuşmasını “Sovyet ordusunun ülkemizden çekilmesi lazım” diye bağlayan bu genç üniversite öğrencisi, daha sonraları ülke siyasetinin belirleyici şahsiyetlerinden biri haline gelen Viktor Orban’dı.
Orban ve arkadaşları o dönem kurdukları Genç Demokratlar Birliği (FİDESZ) ile daha sonra siyasi parti formasyonu alarak iktidara geleceklerdi.
Hepsi çok yetenekli, ama deneyimsiz olan bu gençlerin en önemli desteklerinden biri, o yıllarda Doğu Avrupa’nın otoriter rejimlerinde liberal ve çoğulcu demokrasiyi oluşturma adına “Açık Toplum Vakfını” kurarak, bu bölgede yeni politik ve toplumsal yönetici bir elit yaratmaya çalışan Macar asıllı Amerikan milyarderi George Soros idi.
Soros o dönem Viktor Orban ve FİDESZ yöneticilerine eğitim bursları sağladı.
Bu burslardan pek çokları gibi, Viktor Orban da yararlandı, 1989 yılında Oxford üniversitesi Pembroke College’de İngiliz Felsefesi Tarihi okudu.
Aradan 28 yıl geçti.
Viktor Orban bugün Macaristan’ın Başbakanı ve daha da önemlisi en etkili siyasetçisi.
Halkın önemli bir kesimi tarafından sevilen ve hatta kamuoyu yoklamalarına göre “yarın seçim olsa” oyların belki de üçte ikisine yakınını alacak olan Viktor Orban’a karşı geçtiğimiz Pazar günü son yılların en büyük gösterisi yapıldı.
Seksen bin kişinin katıldığı söylenen bu gösterinin nedeni hükümetin bir hafta önce acil bir şekilde bir yasa çıkarmasıydı. Bu yasa Budapeşte’de faaliyette bulunan Orta Avrupa Üniversitesinin (CEU) faaliyetlerini çok kısıtlayarak fiilen imkânsız kılıyor.
Gözlemciler yabancı üniversitelerin faaliyetlerini yeniden düzenleyen bu yasanın asıl hedefinin CEU üniversitesi olduğunda hemfikirler. Çünkü yasanın bazı maddeleri tamamen CUE’yu hedef alıyor.
Peki ama hükümet neden bir üniversiteyi kendine hedef seçmiş olsun?
Siyasi gözlemciler bunun nedenini CEU’nun George Soros tarafından kurulan, onun mülkiyetinde olmasa da, liberal ve özgürlükçü eğitim anlayışı nedeniyle üslup ve içerik olarak ona bağlanan bir üniversite olarak tanınmasında görüyorlar.
Hükümetin önemli isimleri de CEU’yu Soros’un üniversitesi olarak lanse ediyorlar.
George Soros son dönemlerde, bir zamanlar liberal olan ancak süreç içinde muhafazakâr bir çizgide siyaset yapan Viktor Orban için Macaristan’ı etkileyebilecek en büyük “hasım” olarak tanımlanıyor.
Mültecilerle ilgili politikalar, çok kültürlülük ve özellikle de bağımsız sivil kuruluşlarının faaliyetleri konularında Orban’ın söyledikleri ve Soros’un savundukları taban taban zıt özellikler taşıyor.
Viktor Orban bugün Macaristan’ın içe kapanan, ulusal ve korumacı kesimini temsil ediyor.
Ancak CEU üniversitesinin kapatılmaması için gösteriler yapan on binlerce kişi, aradan geçen 30 yıl içinde küreselleşen dünyada, özellikle bilimin ve kültürel iletişimin önünün yasaklarla kapatılamayacağını söylüyorlar.
Aslında Macaristan’da olup biten, dünyadaki büyük değişim süreçlerinin de bir yansıması.
Sonucun ne olacağı ise henüz meçhul.
