31 Mayıs Dünya Sigarasız Günü… Dünya Sigarasız Günü¸ Dünya Sağlık Örgütü (WHO)´nun 1987´de aldığı kararla 21 yıldır kutlanıyor. Amaç¸ özellikle gençliğin sigaraya alışmasının önüne geçmek ve tütün alışkanlığını azaltmak…
WHO uzmanları¸ sigarayı dünyanın bugüne kadar yüzleştiği en büyük sağlık tehditlerinden biri olarak nitelendiriyor. Aslında artık iletişimin inanılmaz geliştiği dünyada sigaranın zararlarının ne boyutta olşabileceğini bilmek için uzman olmaya da gerek yok.
WHO uzmanlarına göre¸ sigara tiryakilerinin ezici çoğunluğu da bunun kendilerine ve çevrelerine yol açabileceği zararları biliyor. Bir kısmı bırakmaya çalışıp bırakamıyor¸ bir kısmı zararlarını görmezden geliyor¸ bazılarıysa zararlarını bildiği halde bunu tartışma konusu bile yapmıyor. ˝Bize bir şey olmaz veya olacaksa bundan olsun˝ gibi bir yaklaşımda olan tiryaki çok…
BİR MİLYAR TİRYAKİ
Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre¸ dünyada bir milyardan fazla ˝tiryaki˝ var. Gelişmiş ülkelerde tütün ürünleri kullanımı sürekli düşerken¸ dünya genelindeyse artış var.
Dünyadaki çocuk nüfusunun yarısı sigara dumanından direkt etkileniyor. Tiryakilerin yüzde 80´i düşük veya orta gelirli ülkelerde yaşıyor. Dünya Sağlık Örgütü raporları¸ sigara yüzünden yılda 5.4 milyon insanın hayatını kaybettiğini¸ bunun saniyede 6 ölüm anlamına geldiğini ve yıllık yetişkin ölümlerinin 10´da birini olduşturduğunu ifade ediyor.
Örgütün verilerine göre tiryakilerin yarısı sigara kullanımından kaynaklanan hastalıklardan ölüyor. Sigara¸ dünyadaki ilk sekiz ölüm nedeninin (kalp ve kanser gibi) altısına yol açabilen en önemli risk faktörü.
Sigaranın¸ 20´inci yüzyılda dünyada 100 milyon insanın direkt sigara tiryakiliğinden kaynaklanan hastalıklardan öldüğü belirtilen Dünya Sağlık Örgütü açıklamasında¸ şu anki eğilimlerin devamı halinde 21´inci yüzyılda söz konusu rakamın bir milyara çıkacağı belirtiliyor.
2030´dan itibaren tütünden kaynaklanan yıllık ölümlerin 8 milyona ulaşacağı tahmin edilirken¸ bunun yüzde 80´inin gelişmekte olan ülkelerde olacağına işaret ediliyor.
NEREDEN ÇIKTI BU SİGARA…
Tütünü ilk kez kullananlar Amerikan yerlileri. Kızılderililer¸ Avrupalılar kıtaya gelmeden önce tütün kullanıyorlardı. İlk Avrupalı yerleşimciler tütün içmeyi kızılderililerden öğrenerek tütünü daha sonra gittikçe popüler olacağı Avrupa´ya taşıdılar. Amerikan yerlileri tütünü¸ eğlence amacıyla değil ayinlerde ve ancak deneyimli şamanlar tarafından dini gerekçelerle kullanmalarına karşın¸ Avrupalılar tütünü ˝eğlence ve vakit geçirme˝ amacıyla yaygınlaştırdılar.
Tarihçilere göre¸ tütün aynı zamanda Amerika´nın güneyinin hızla sömürgeleştirilmesine de yol açtı. Araştırmacıların yaygın görüşüne göre¸ ilk sömürge yayılımının ardında tütün üretimini arttırma isteği bulunuyor. Avrupalılar Amerika´ya getirdikleri zenci kölelerle açtıkları alanlarda tütün ekimi yapmaya başladılar.
MISIR KOÇANINDA SİGARA
Kaşifler¸ Kızılderililerin kuru bir otu mısır koçanına sararak içtiklerini¸ ağız ve burunlarından duman çıkardıklarını ve yerlilerin buna ˝tabaco˝ veya ˝tombac˝ adını verdiklerini gördüler. İspanyollar¸ Küba´da tütün
içme borusuna ˝tabaco˝ adının verildiğini duyarak¸ ˝tabaco˝ adını kullandı ve gittikleri yerde bu adın yayılmasını sağladı.
Bu arada¸ Fransız diplomat Jean Nicot¸ bazı kaynaklara göre İspanya¸ bazılarına göre de Portekiz büyükelçiliği yaptığı 1559 ile 1561 yılları arasında tütün tohumlarını Fransa´ya yollayarak adını tütünde bulunan aktif maddelerden biri ve son derece zehirli bir madde olan Nikotin´e verilmesini sağladı.
OSMANLI´DA TÜTÜN
Tütün¸ Anadolu´ya Osmanlı İmparatorluğu zamanında (1605) Venedikli tüccarlar tarafından getirildi ve kısa zamanda yayıldı. Tütün¸ Osmanlı´da ˝astığı astık¸ kestiği kestik˝ padişah 4. Murat döneminde yasaklandı ve hatta yasağa rağmen tütün içenler idam cezasına bile çarptırıldı. Ancak yasağın arkasında tütünün zararlarından ziyade¸ ˝tütün yasağı bahanesiyle kahvehanelerde toplanan işsiz güçsüz zorba takımını sindirmek˝ olduğu tarihçiler tarafından ifade ediliyor. Bunun en önemli göstergelerinden biri de padişahın yasakladığı halde ˝içki düşkünü˝ olarak bilinmesi.
PASİF İÇİCİLİK
˝Pasif İçici˝ olarak nitelendirilen kesim ise¸ sigaradan neredeyse sigara içenler kadar zarar görüyor. WHO raporlarına göre¸ pasif içicilik de kanser¸ kalp hastalıkları ve bir çok ciddi hastalıklara yol açıyor. Dünya çocuk nüfusunun yarısının da pasif içicilikten dolayı etkilendiği ve astım başta olmak üzere ciddi hastalıklara yakalandıkları belirtiliyor.
EN UCUZ KİTLE İMHA SİLAHI…
Türk Toraks Derneği Üyesi ve Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Füsun Yıldız¸ ˝Önlem alınmazsa Türkiye´de 2025 yılında 250 bin kişi tütüne bağlı hastalıklar nedeniyle hayatını kaybedecek˝ diyerek¸ sigarayı `˝en ucuz kitle imha silahı˝ olarak niteliyor.
Türkiye Sağlık Bakanlığı Kanser Savaş Daire Başkanı Prof. Dr. Murat Tuncer´e göre de¸ 20 yıl önce Türkiye´de ölüm nedenleri arasında dördüncü sırada yer alan kanser¸ şimdi en ön sıralarda. Sigaraya başlama yaşı ise 9.
BIRAKMAK İÇİN ÖNERİLER…
Türkiye´deki Amerikan Hastanesi Sigara Bırakma Kliniği `nden Prof. Dr. Levent Tabak`ın sigara bırakmak isteyenlere önerileri ise şöyle:
˝Kararlı olun. Bir tarih belirleyin. Doğru beslenme ve egzersiz şart. Yeterince uyuyun¸ kendinizi oyalayın¸ stresi hobilerinizle yenin. Uzmana danışın. Uygun zamanı seçin ve çevrenizden yardım isteyin. Azaltarak bırakmayın¸ tamamen bırakın. Sigarayı çağrıştıran her şeyi ortadan kaldırın. Kendinizi şımartın¸ kendinize iyi davranın. Sigarayı bıraktığınız gün¸ en sevdiğiniz yemeği sipariş edin¸ sinemaya gidin¸ sizi rahatlatan aktiviteler planlayın. Kriz anında sigara içmekten kaçının…˝
WHO RADİKAL SÖYLEMLER İÇİNDE
WHO´nun bu seneki ˝Dünya Sigarasız Günü (World No Tobacco Day)˝ sloganı ˝Sigara´dan Arınmış Gençlik˝… Konuyla ilgili daimi bir web sitesi kurulması için çalışmalarını sürdüren WHO´ya bağlı¸ ˝Sigaradan Arınma İnisiyatifi˝ de çalışmalarını aralıksız sürdürüyor.
Bu yıl WHO´nun konuyla ilgili çalışmalarında özellikle sigara endüstrisine karşı sert mesajlar verdiğine dikkat çekiliyor.
WHO´nun web sitesinde yer alan¸ ˝Sigara endüstrisi neden ergenlik çağındaki gençleri ve genç yetişkinleri yakalamayı hedefliyor˝ sorusu soruluyor.
Verilen ilginç yanıtlarda¸ şu ifadeler yer alıyor:
˝Tütün endüstrisinin ayakta kalması için ölenlerin veya sigarayı bırakanların yerine genç olan yenilerine kanca atması lazım…
Birçok insan sigara içmeye 18 yaşından önce başlıyor ve bunların da yüzde 25´i sigaraya 10 yaşından önce alışıyor…
Gençler sigarayı ilk kez içtikten sonra gerisini getiriyor ve bağımlı olmaları daha kolay¸ bırakmaları ise daha güç oluyor…˝
F1´DE BİLE SİGARA YASAĞI…
Başlangıcından bu yana ˝maçolukla˝ ve ˝sigarayla˝ özdeşleşmiş¸ istisnalar hariç erkeklerin en çok ilgi duyduğu motor sporlarından biri olan Formula 1 Grand Prix¸ birkaç yıl önce Uluslararası Otomobil Federasyonu (FIA) tarafından alınan bir kararla sigarayı ˝bıraktı˝. Aşamalı bir geçişten sonra F1´de¸ hem araçlarda hem de pistlerde sigara reklamları tamamen yasaklandı. Ancak buna rağmen F1´den büyük gelirler elde eden takımlar¸ sigaralarla çeşitli formüller bulup sponsorluk ilişkilerini sürdürüyorlar.
F1 haberleri veren internet sitelerinden yapılan derlemelere göre¸ yazal düzenlemeler sonucunda F1 takımları 1 Ocak 2007´den itibaren dev uluslararası sigara şirketleriyle ilişkilerini kesmek zorunda kaldı. Böylece 1960´ların sonunda başlayan ve sigara firmalarının çok geniş bir reklam yaptıkları¸ karşılığında ise Formula 1 takımlarına çok yüksek miktarlarda ödeme yaptıkları bir dönem de sona erdi.
Sigara firmalarının bir çoğu¸ 2001´de aralarında yaptıkları bir centilmenlik anlaşmasıyla¸ yasağın uygulanmasından bir yıl önce 2006 sonundan itibaren Formula 1´den tamamen çekilme kararı almışlardı.
Ancak bunun bir istisnası var… Formula 1´in tartışması en büyük ismi Scuderia Ferrari¸ Phillip Morris´in¸ tanınmış bir sigara markasıyla olan sponsorluk anlaşmasının “uzun süreli” olarak devam edeceğini açıklamıştı. Uygulanan yasada¸ herhangi bir sponsorun¸ karşılığını ödediği anlaşma gereği ürünlerini otomobil ya da pilot giysilerinde sergileme imkanı bulunmuyor. Ancak¸ Ferrari ve Philip Morris tarafından bulunan formülle¸ sigara firmaları ürünlerini otomobil üzerinde sergilemek yerine¸ otomobili sigara kutularına taşıma hakkına sahip bulunuyor.
Ferrari ile söz konusu sigara markası arasında uzun yıllardır süren ve artık kamuoyunun bilinçaltına yerleşen beraberlik¸ Phillip Morris firmasının pazarlama dehalarını harekete geçirdi. Firma yıllardır yaptığı yatırımdan vazgeçmek istemiyor ve Ferrari´ler pistlerde söz konusu sigaranın ismi olmadan tur atsa bile¸ ilişkinin kurulması başka yollardan sağlandı. 1 Ocak 2007´den bu yana Ferrari´ler reklamsız görünüyorlar. Ancak sigara paketlerinde Ferrari markası yer alıyor. F1´de şu anda Ferrari haricinde sigara firmasıyla sponsorluk anlaşması olan takım bulunmuyor.
SİGARA YASAĞI: ˝TÜRKİYE ÇABALIYOR KKTC´DE BİR GELİŞME YOK˝
ABD ve Avrupa başta olmak üzere bir çok sanayileşmiş ülkede artık hiçbir kapalı mekanda sigara içilemiyor. Türkiye´de geçen haftalarda yürürlüğe giren yasada¸ gerekirse polisiye tedbirler ve ağır cezalar uygulanması öngörülüyor.
Avrupa ile uyum için çalışan KKTC´de ise 12 yıldır varolan sigara yasağına ilişkin yasaya rağmen¸ kapalı yerlerde hala yaygın olarak sigara içiliyor. Sigara içimine daha ciddi sınır ve engeller öngören yasa önerisi ise yıllardan beri yasalaşmayı bekliyor.
