Podemos kurulmadan önce alternatif iki sol blok vardı. Biri Komünist Partisi’nin başını çektiği ve 30’lardaki halk cephesi geleneklerine bağlı blok, diğeri ise 2011’de kurulan Anti-Kapitalist Blok. Troçkist grupların İngiltere’deki Sosyalist Alliance deneyiminin etkisiyle oluşturdukları bir bileşim. Her iki blok 15 Mayıs 2011 tarihindeki kuruluşundan adını alan 15 Mayıs, 15-M, hareketinin içinde yer aldı ve hızla güç kazandı.
Podemos’un manifestosu 15-M hareketinin temel belgelerinden yararlanılarak yazıldı. Manifesto, uzak hedefleri amaçlayan ideolojik bir deklerasyondan daha çok bir seçim bildirgesi gibiydi.
15-M’in temel düşüncelerini kaleme alanlar Leninist öncü parti kavramını terk eden 4. Enternasyonal’in bir fraksiyonuydu. Fransa’nın Yeni Anti-Kapitalist Partisi’ni izleyen bir oluşumdu. Troçkizm geleneğinden gelen bu akımlar 1930’lu yılların Leninist geleneklerden uzaklaşarak 21. yüzyıl gerçeğine yöneldiler.
Komünist Partisinin yönlendirdiği Sol Birlik’in sistemle bütünleşmiş olması ve desteklediği kimi adayların rüşvet skandallarına karışmış olması, bloku halkın gözünde yıpratmıştı. Bu nedenle yığınlar sisteme karşı direnecek bir alternatif aryışına yöneldi. Anti-Kapitalist hareket Podemos’u kurmakla Sol-sosyal demokrat ittifakına karşı bir alternatif oluşturdu. Amaç 15-M hareketine katılan ve ittifaka yakınlık göstermeyen gençleri çekmekti. Amaçlanan hedefe ulaşmada başarı sağlanmıştı.
15-M hareketi 2011-12 yıllarında sağlık, eğitim ve kültür alanlarındaki kesintilere karşı kampanyalar organize etti ve 2012’de iki günlük genel greve öncülük etti. Madencilerin Madrid’e yürüyüşü, ev boşaltmalarının durdurulması için protestolar, polisin ve yargının baskılarına karşı direnişler aralıksız gerçekleştirildi. Hareket hastane özelleştirmelerine karşı 1.4 milyon insanın imzasını toplamakla kalmadı aynı zamanda işyerlerinde konseyler örgütledi, onbinleri politikaya çekti. Aynı yıllarda sendikalı işçi sayısı 3.2 milyondan 2.9 milyona düşmüştü.
İki yıllık ilericilerin önderlik ettiği kitlesel direniş, İspanya’nın politik iklimini radikal bir biçimde değişime uğrattı. Halkın örgütlü direnişlerinin en büğüyü Katalunya’nın demokratik hakları için milyonların yürüyüşüydü.
Egemen sınıfa ve düzen partilerine karşı öfke Podemos’un kuruluşuyla beraber yeni bir yön almıştı.
Podemos’un kuruluşu ve örgütsel yapısı
“Podemos’a sempati duyan enternasyonal sol Podemus’u henüz olgunlaşmamış politik bir hareket olarak tarif ediyor.” (Luke Stobart, Left Flank 5 Kasım 2014). Fakat Avrupa solu içinde en kabul gören tanım Podemos’un gelişmiş politik bilinci olan anti- politik bir parti olduğu yönündedir.
Anti- politik duruşu Podemos’un seçimleri boykot etmesi anlamına gelmiyor. Oligarşik elite karşı reformlarla yetinmiyor, daha da ileri giderek toplumun radikal değişimini ‘vatandaş devrimi’ ile hedefine varabileceğini amaçlıyor. Sendikalardaki temsili demokrasi dahil var olan temsili politik sisteme karşı duruyor. Sağ-sol parametrelerinin temsili sistem mitini yıkamayacağını, buna karşın “halk ve kast” ikileminin gerçekçi olduğunu görüyor ve örgütlenme aracı olarak gördüğü ticari medyada propagandasını yapıyor. Para ve politika içinde sıkıştırılan halkın ‘egemen kastın’ karşısında etkin eylemlerini örgütlüyor.
Podemos’un lideri Pablo İglesias bir defasında “Biz umudun oylarını kazandık,” demişti. Haklıydı çünkü izlediği politikalar ve çalışma yöntemleri halkın vicdanında yer buldu. İspanya ekonomik krizden politik krize, oradan da sistem krizine sürüklendiği özgün süreçte Podemos gibi umut olabilecek bir parti için subjektif ve objektif koşullar olgunlaşmıştı.
Podemos hareketi 16 Ocak 2014’te Madrid’in bir mahallesindeki Barrio tiyatrosunda kuruldu. 25 Mayıs 2014 yılındaki Avrupa Parlamento seçimlerine katıldı ve %8 oranında oy elde ederek beş sandalye kazandı. Aynı yılda ilk kongresini 8-9 Ekimde gerçekleştirdi. Son yerel seçimlerde Podemos sekiz seçim bölgesinde üçüncü parti oldu. Seçim günü parti lideri Poblo İglesias sonuçları “tarihsel” ve “büyülü” olarak tanımladığı sırada üye sayısı 130.000’ni aşmıştı.
İspanyol’ların % 50’si Pablo İglesias’ı, %10’u ise Podemos’u ambleminden tanıyor. En çok izlenen TV programı olan Trueka’da bir saatlik programlar düzenlediğinden ülkede en çok tanınan isimler arasına girdi. Partide bir başka ünlü isim Latin Amerika’nın ulusal lideri Simon Bolivar’dır. Bir başka ünlü isimse, aynı zamanda kuruculardan Juan Carlos Monedero’dur ki Hugo Chavez’in danışmanı olarak çalıştı. Partinin Avrupa Parlamentosu seçim kampanyasını yürüten Íñigo Errejón ise Evo Morales’in ve Rafael Correa’in danışmanıydı.
Podemos’un kurucuları İspanya ilerici hareketinin deneyimlerini ve İspanya’nın yaşadığı ağır mali krizi iyi analiz ettikleri gibi Latin Amerika’daki sol deneyimleri iyi okuyup öğrendikleri biliniyor. Venezuella’daki Bolivar hereketinden, Ekvetor’daki vatandaş devrim deneyimlerinden önemli sonuç çıkardılar. Podemos’un “çevresi” diye adlandırılan, ona yakınlık duyanlardan oluşan “halkalar” ve “halk oligarşiya karşı” gibi politik stratejik örgütlenme modelleri, Latin Amerika’daki örgütlenmelere çok benziyor.
Podemos’un kullandığı dil de Latin Amerika’daki gibidir; Marksizm, sosyalizm veya sınıf mücadelesi gibi kavramlarını kullanmıyor. Veya işçi sınıfı, orta sınıf gibi sol jargondan uzak duruluyor. Seçilme şansını azaltacağı düşüncesiyle bunların yerine halk, vatandaş gibi çatışmaları çağrıştırmayan terimleri tercih ediyor.
Podemos şimdi beş Avrupa parlamenteri, önemli sayıda parlamenter, Barselona ve Madrid belediyelerini elinde tuttuğu gibi, birçok yerel yönetimde üçüncü durumda. Özerk bölgelerde tek başına 8000 kasaba ve şehirde hiç adını kullanmadan sol koalisyon adaylarını destekledi.
Pablo Jacobin, intermet sitesindeki makalesinde “ Biz çok küçük bir azınlığın güçlü iktidarı karşısında durduğumuzu biliyoruz,” diyordu. Egemen elit iktidar gücünü Podemos’u zayıflatmak için kullanmada gecikmedi. Kamuoyu yoklamalarında %28’in üstüne çıkan tahminler, egemen elitin ağır saldırıları karşısında %14’e kadar indi. 20 Aralık’ta yapılacak genel seçimlerde bu oranın üstüne çıkması bekleniyor.
Tüm olumsuz koşullara rağmen Podemos İspanya’nın politik haritasını değiştirdi. Halkçı Parti (HP) ve İspanya Sosyalist İşçi Partisi’den (İSİP) oluşan iki partili sistemin tarihe karıştığı söylenebilir. Her iki parti yerel ve otonom yönetimlerde lider olma gücünü yitirdi.
Podemos’un başarısı Sosyalist Parti’nin solundaki zengin deneyimlerin doğru okunması sonucunda oldu. İspanya solunun zengin geçmişi ülke sorunlarının çözümü için gerekli politik söylemlerin oluşumuna elverişli koşullar yarattı ve seçimlerde doğru adayların belirlenmesini kolaylaştırdı.
Podemos’un bir yıllık varlığı sosyal hareketlere ve sola dinamizm getirdi, sağcı Halk Partisi iktidarının krizi derinleşti, Kral Juan Carlos’un 1970’lerde demokratikleştirmede oynadığı rolden dolayı oluşturduğu mit yıkıldı. Egemen kastın bir düşman olduğu algısını yaygınlaştırdı ve TV programlarında liberal sıkı para politikalarına karşı çok açık ve inandırıcı argumanlar geliştirdi. Sol Birlik içindeki gençlere eski yöneticileri değiştirme gücünü aşıladı. Özerk bölgelerde Barselona’da Guanyem ve Madrid’de Ganemos yerel projelerinin oluşumuna öncülük etti. Bask ve Katalan bölgelerinde gelişimi sosyal krizi ikinci plana çekmeden nasıl ulusal özgürlüklerin elde edilebileceğinin tartışmasını sağlıklı bir biçimde geliştirdi. En önemlisi on binlerce genci düzenli aktiviteye çekti.
Podemos depremi sağ partileri de derinden sarsı. 2006 yılında Katalan ulusal partilerine karşı kurulan Ciudadanos reformcu politikaları izleyerek ekonomik krizden etkilenen fakat Podemos’un politikalarını desteklemeyen İspanyolları etkilemek istedi. Merkez sağdan çaldığı politik formulasyonları merkez solda konumlanarak sosyal taban kazanmaya çalıştı. 2008 yılında seçim barajını kıl payı aşan parti son seçimlerde sağdan oyları çekerek güç kazandı.
Kısa bir zaman içinde İspanya toplamunun yapılarında derin çatlaklar yaratan Podemos’un doğuşu, örgütsel yapısı ve politik çizgisi sosyal bir hareketi andırıyor, bu nedenle bazı araştırmacılar bu genç hareketi geleneksel bir partiden çok sosyal politik bir harekete benzetiyor. Bu yaklaşıma biraz daha yakından bakalım.
Podemos ve sosyal hareketler arasındaki ilişkiler
Yurttaşlar Meclisi, Ulusal Konsey ve Başkanlık Seçimi internet aracılığıyla gerçekleşiyor. Toplantılar kalabalık üyelerin bir araya gelmesiyle veya yüz yüze görüşme ve iletişimlerle faaliyet yapmıyor, güçlü net work ağları üzerinden yapılıyor. Tartışmaların hemen hemen tamamı Podemos’a bağlı Reddit adını verdikleri internet aracılığıyla yapıldı. Herkese açık “Podemos Plaza” da parti liderleri gelen soruları sistemli bir biçimde cevaplıyor.
Her sorunu halka danışarak çözme politikası izleyen Podemos, doğrudan demokrasiyi ekonomik, sosyal her alanda uygulamaktan yana. Bunu da son model haberleşme ağlarını kullanarak yapıyor. Sosyal medyayı ve grupları kullanarak sanal haberleşme aracılığıyla sayısız destekçi Podemos‘un programını yazmaya yardım etti. Hareketi sahiplenen 33.000 kişi, adayların belirlenmesinde ön seçimlere katıldı.
Podemos’un uygulamaya çalıştığı katılımcı demokrasi ve kullandığı modern haberleşme araçları, onu örgütsel anlamda dikey geleneksel partiden uzaklaştırıyor, yatay bir partiye yöneltiyor. Bu yönüyle sosyal hareketlere geniş bir alan açıyor.
Podemos’la sosyal hareketler arasındaki ilişki karmaşık. 15-M pratiğinden geliştirilen birçok deneyime Podemos sahip çıktı ve yenilerini ekledi. Fakat parti kurulup geliştikten sonra sosyal hareketleri egemenliği altına aldı, politik olanla sosyal olan arasındaki ilişki ters yüz edildi. İspanya solu politikada aktifleşirken sosyal mobilizasyon gücü azaldı.
Sosyal hareketlerle Podemos arasındaki benzerlikler sosyalojik gerçekliğe dayanıyor. Sosyal hereketlerin ortak iradesiyle kurulan partide hala çok sayıda insan iki tarafta aktif çalışıyor. Podemos’ta bazıları bunların ayrılmasını istiyor. “Hiçbir parti sosyal hareketlerin partisi olmamalı,’’ diyor. “Çünkü politik partilerle sosyal hareketlerin hızı çok farklıdır. Sosyal hareketler otonom olmalıdır. Politik partilerin bu hareketleri kontrol etmeleri olumsuz sonuçlar doğurabilir. Podemos’un 15-M hareketini bitirmesinin doğru olmadığı geniş bir çevre tarafından paylaşılıyor.” (Luke Stobart, Podemos’u Anlamak 1,2,3, Left Flank, 5 Kasım 2014)
Pablo İglesias çeşitli konuşmalarında solun ve sosyal hareketlerin birlikteliğine vurgu yaptı. Sol ideolojinin tek başına 21. yüzyıl sorunlarına çözüm olamayacağını söylerken politik amacının Podemos ile sosyal hareketleri birlikte yürütmektir. Politik mücadelelerde sosyal hareketleri kapsayan bir çerçeve çizilmesine özen gösterildi. Komisyonlarda ve sosyal etkinliklerde 15-M güce dönüşmelidir, ruhu ve fiziksel gücü daha da güçlendirilmelidir.
Politik dinamizmi yüksek olan Podemos’un amacı sosyal hareketlerle bereber politik çoğunluğu seçmen çoğunluğuna dönüşerek halkın ihtiyaçlarını karşılayan bir iktidar oluşturmak. Bunun da yolu milyonlarca insanın yaşamını dönüştürecek bir ekonomik programı topluma sunmaktır.
-Bu yazı 11 Aralık 2015 tarihinde Birikim’de yayınlandı
-Luke Stobart, ‘Podemos’u Anlamak’ 1,2,3, Left Flank, 5 Kasım 2014
-Pablo İglesias, ‘Left Can Win’, Jacobin, 24 Aralık 2014
-Pablo İglesias, Spain on Edge, New Left Review 93, Mayıs-Haziran 2015
-Guardian; 31,11 mart, 7 Eylül 2015, 27 mart 2014
-Podemos Plaza ve Reddit, İspanyolca
