Sanat ve toplum…

Marksist eleştirmen Asım Bezirci (Sosyalizme Doğru, s.176) esrinde sanatın bir kolu olan edebiyat için ‘’ fakat bilim kavramlarla yapar bunu, edebiyat ise imgelerle’’ diye belirtir. Gerçekten kopuk bir sanat eserinin içerik olarak güçlü,  kalıcı ve güzel olması zordur. Öyleki sinama yönetmeni Andrey Tarkovski (Mühürlenmiş Zaman, s.47) esrinde’’Güzel, gerçeğin peşinden  koşmayanlardan kendini gizler’’ diyerek bu  gerçeğin altını çizmeden edemez. Demek ki güzel ve gerçek arasında kopmaz bir bağ vardır. Sanat bu bağı örgütlediği oranda kalıcı ve güzeldir.


 


Bilim, ‘’insanların hayatını kolaylaştırırken’’, sanat, insanları şiddetten uzaklaştırmaya çalışır. İnsan şiddetten uzaklaştıkça insanlaşır. Sanat bu sonsuz süreçte insanı iyiye ve güzele yöneltmeye çalışan bir işlev görür. İnsanı olgunlaştırır, hayatı sevdirir, duyarlı kılar, dünyanın bir ucunda tanımadığınız insanların acısına ortak eder, sevinçlerine yoldaş eder, dinine, diline rengine bakmaz insanı temel alır ve yakınlaştırır. Onun için ‘’sanat insanlar arasında tek ortak dildir’’ tanımı yerinde bir tanımdır. Dolayısıyla bir toplumun var ettiği eserlerden tutun okuduğu kitaplardan, izlediği filimlerden, dinlediği müziklerden vs. o toplumun düşünsel,ruhsal ve sınıfsal yapısını anlarız. Bu kaynaklardan beslenen bir toplumun yüzünün nereye dönük olduğunu görürüz. Çünkü sanat, toplumun değişim ve gelişim düzeyini gösteren bir aynadır. Toplumlar bölümlü  olduğu için, genelde öne çıkan sınıfın ya da kesimin dünya görüşü bu değişim ve gelişime rengini verir.


 


Asım Bezirci (Sosyalizme Doğru, s.14) eserinde ‘’Bölümlü toplumların tarihi şunu gösteriyor: Yükselen sınıfların ideolojisi genellikle devrimcidir, gerçekçi ve maddecidir. Fakat bu sınıflar iktidara geçip de toplumu kendi çıkarlarına göre düzenledikten sonra zamanla tutucu olurlar.Buna bağlı olarak ideolojileri de gitgide aldatıcı, yanılsamacı ,saptırıcı, idealist bir kimliğe bürünür. Gerileme ve ardından çöküş dönemi gelince, tutuculukları gericiliğe doğru kayar’’ diye belirtir. Tarafsız bir sanat olmadığı için, tutucu olanla devrimci olan arasında mücadele de bitmez.Unutmamak lazım ki, sistem tutucu olanı destekler, yüzünü ileriye dönmüş insanlığın karşında  toplum nazarında  milliyetçilik ve gericilikle insani değerlere saldırır.


 


Bertrand Russell (Sorgulayan Denemeler, s.16) eserinde ‘’İçgüdüsel yapımız iki bölümden oluşur; birisi kendimizin ve çocuklarımızın yaşamını geliştirmeye , diğeri ise rakip gördüğümüz kişilerin yaşamını engellemeye yönelir. Birincisi yaşama aşkını, sevgiyi ve psikolojik olarak sevginin bir kolu olan sanatı içerir; ikincisi de rekabet, milliyetçiliği ve savaşı. Geleneksel ahlak birincisini bastırmak, ikkincisini yüreklendirmek için her şeyi yapar.Gerçek ahlak bunun tam tersini gerektirir’’ diye belirtir. Sistem ikincisini destekliyerek, sanatın insanlaşma sürecine karşı insandan maymunlaşmaya dönüşü daha cazip hale getirmiş, gerçeğin izah ettirilmesini değil, sömürü toplumunda beslenen’’yıldızlar’’ yetiştirmiştir. Böyle bir ortamdan gerçek ve güzel uzaktır. Güzel olandan uzaklaşan bir toplum, kendi vijdanını kaybeder. Milliyetçilik ve gericilikle eşitşizliğin derinleştiği, ahlaksızlığın, seviyesizliğin öne çıktığı, insanların birbirinin gözünü oymaya çalıştığı bir ortam nasıl güzel olabilir ki? Elbette olmaz.


 


Bu geri düşüş ve çürümeye karşı, sol değerler yükseltilerek toplumun yüzü ileriye çevrilebilir. Milliyetçiliğe ve gericiliğe karşı barışı ve kardeşliği savunarak, eşitsizliğe karşı eşitliği savunarak, emekten ve insandan yana olarak sol’un değerlerini özümsemiş sanat insanlığa hizmet eder. Sanat insanlığın vijdanıdır. Dünya da kabul gören eserler bu vijdanın ortak dili olmuştur. Derebeylik rejimine karşı burjuva devrimini savunan eserler, burjuvaziye karşı da sosyalizmi savunan eserler birbirini besleyerek haksızlaşan sistemlere karşı insanlığın yüzünün ileriye doğru olduğunu göstermiştir. Sonuç olarak sanatçı insanlığın binlerce yıllık geçerli değerlerini temsil eden solu özümseyerek yüzünü ileri dönebilir.

714160cookie-checkSanat ve toplum…

CEVAP VER

Please enter your comment!
Please enter your name here

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.