SEDAT YILDIRIM SARICI – “Kashmir”, Led Zeppelin’in olduğu gibi rock tarihinin de kendine has baş yapıtlarındandır. Sadece şarkı formatı olarak farklılığıyla değil, düzenlemesiyle de klasik müzikten caza bütün tarzlarda eşine zor rastlanacak karakteriyle, başta Türk aranjörler olmak üzere bir çok müzik ustasını derinden etkilemiştir. 1974’de yayınlanmasının ardından bir çok yeni düzenlemede izlerine rastlarız.
Bir başka makalede daha kapsamlı bir şekilde kanıtlama sözüm bir kenarda kalsın, şimdilik desteksiz bir sav olarak eleştirilme ihtimalini göze alarak yazmak zorundayım ki, dünyayı ayağa kaldıran başyapıtlar, her nedense toplulukların, bestecilerin karakteristik çizgilerinin çok ötesindeki çalışmalar olmuştur. Kimi rock müzik hayranlarının “dört kişilik senfoni orkestrası” olarak tanımladıkları Led Zeppelin’in “Kashmir”i de öyle. Aslında topluluğun genel çerçevesinin çok dışında bir beste.
SIR
Yani, Kashmir’e benzer bir eser yoktur, ne Zeppelin’de ne de başka bir yerde.
Peki ne oldu da böyle oldu?
Kashmir (Kaşmir diye okuyabiliriz) Pakistan, Hindistan ve Çin sınırlarının kesiştiği noktada sorunlu bir bölge. Kaşmir’in %45’i Hindistan’ın, %35’i Pakistan’ın, %20’si de Çin’in hakimiyetinde. Nüfusunun %90’ı müslüman. Çağrışım uyandırmış, esere ismini vermiş. İslami kültürüyle bestenin hararetine ruhunu üflemiş. Ve işin ilginç yanı Led Zeppelin’den hiç kimse Kaşmir’i görmemiş.
Günün birinde uzaylılar ziyarete gelir ve “peki elli bin yıldır ne yaptınız” diye sorarlarsa, “şan sanatını Robert Plant’in çıkardığı noktaya getirdik” demek zorundayız ya, işte o Plant’in Fas çöllerini gezerken esinlendiği bir temayla yola çıkılmıştır. Parçanın adı Kashmir, ama doğum yeri Fas.
“Haydaaa, Güney Asya’dan Kuzey Afrika’ya nasıl zıpladık”, diye sormanıza fırsat vermeden, Amerika’ya uğruyoruz.
Led Zeppelin, Atlantic Records ile anlaşmalı bir topluluk. Atlantic Records’un kurucusu Ahmet Ertegün (1923-2006). ABBA, The Rolling Stones, Eric Clapton, Aretha Franklin, Ray Charles, King Crimson, Modern Jazz Quartet, Vangelis, Rush, Dream Theater, Genesis, Mr. Big, Cat Stevens (Yusuf Islam), Rod Stewart, Ed Sheeran ve daha nice isimleri dünyaya kazandıran ya da gün ışığına çıkaran Ertegün’lerdir. Ahmet Ertegün’ün büyük dedesi İbrahim Edhem Efendi, Üsküdar Özbekler Tekkesi’nin eski şeyhidir. Efsanevi gitarist Frank Zappa, Ahmet Ertegün’e olan hayranlığından oğullarından birinin adını Ahmet koymuş (1974 doğumlu müzisyen-yazar).
Ahmet Ertegün, müzikte devrimci anlayışla ırkçılığa karşı koyup, siyahi sanatçıları kollamasıyla da tarihte yerini almış, New York Cosmos futbol takımını kurarak futbolu Amerika’da tanıtmıştı (1971). Pele ve Beckenbauer gibi efsanelerin oynadığı Cosmos, Galatasaray’ın unutulmaz kalecisi Yasin’i de transfer etmiş, Yasin Cruyff ve Maradona’ya karşı da oynamıştı.
Araya reklam almadan yapamadık. Döndük dolaştık Led Zeppelin’i Türkleştirdik, işi beş para etmez cim boma kadar getirdik.. Neymiş efendim? Zeppelin’in Ertegün’ün Atlantic Records ile bağı varmışmış.
“BEYPAZARI’NDA ZEPPELİN”
Yoo. O kadar basit değil. Kashmir’in Robert Plant & Jimmy Page & Egyptian Orchestra ile performansında viyola sanatçımız Ruşen Güneş de (1940-2020) yer aldı. Ruşen Güneş hocamız son yıllarda BBC Senfoni Orkestrası’nda baş viyolacı olarak çalışmış, devlet sanatçılarımızdandı. Beypazarı doğumludur. Beypazarı, özellikle Beypazarı Halkevi’ndeki klasik müzik kursları ve konserleriyle de tarihi ve coğrafi güzellikleri kadar anılması gereken bir ilçemiz.
Kashmir’in bestesinde 32 yaşında kaybettiğimiz Led Zeppelin’in ölümsüz davulcusu John Bonham’ın da (1948-1980) imzası var. John Bonham 1979 yılında Knebworth’da bu parçayı öyle bir çalmış ki, inanılır gibi değil. Dinlemeden olmaz.
https://www.youtube.com/watch?
Kashmir’in 2007 yılında Mısırlılarla (Egyptian Orchestra) performansında bir davulcu var Micheal Lee (1969-2008). Bu çocuğu 39 yaşında kaybettik. Öyle bir davul çalmış ki, aklınız durur. Bizim bir önceki haftaki makalemizdeki Zilciyan zillerimizi kullanıyor. Ne muhteşem bir kayıt, zillerimizi pırıl pırıl duyacaksınız. O makalemizde hani Fahrettin Yarkın ustamız, “Davul, zurnacının yamağıdır dönemi bitti.” diyordu ya, işte ispatı dercesine bir örnek. Lütfen bir dinleyin.
https://www.youtube.com/watch?
Parça bittiğinde göreceksiniz ki, Robert Plant “Thanks a lot. See ya later” diyor.
Şunu demek istiyor;
“Buraya teşrif etmenizden mütevelli cümlenize müteşekkir olduğumuzu beyan eder, zat-ı alilerinizle müteakip vakitlerde teşviki mesaiden bahtiyarlık duyacağımızı kabul buyurmanızı istirham ederiz”. Çeviri zor oldu ama tam oldu. Bundan iyisini kimse yapamaz. Elbette bu 2007’de kullanılan eski Türkçeye göre çeviri. Günümüz Türkçesiyle; “Sağol. Görüşürüz” desek, fazlasıyla işimizi görür.
SEMADA ESAMESİ OKUNMAZ
Lügat-i Ecnebiyeyle sizleri yormayıp camiaya dönersek, Mısırlıların orkestrasındaki müzisyenlerin adlarıyla bizim adlarımız arasında epeyce bir ortaklık buluruz. Egyptian Orchestra: Ali Abdel Salem, Amin Azim, Brahim El Balkani, Hassan El Arfaoui, İbrahim Khaliq, Farouk El Safi, Hanafi Soliman, Farid Khashab, Hossam Ramzy, Abdelkah Eddahmane, Waeil Abu Bakr, Bahig Mikhaeel, Bashir Abdel Aal, El Mahjoub El Mathoun, Abdel Salam Kheir.
Ermeni ustalarımızın imzalarıyla Zilciyan zillerimizden Ruşen Güneş hocamıza, Led Zeppelin’den Ahmet Ertegün’ün şöhretler karması ABBA, The Rolling Stones, Eric Clapton, Aretha Franklin, Ray Charles, King Crimson, Vangelis, Rush, Dream Theater, Genesis, Mr. Big, Cat Stevens (Yusuf Islam), Rod Stewart, Ed Sheeran’a eklenince ortaya bir ruh çıkıyor. İşte o ruh Kashmir’i doğuruyor, büyütüyor.
Son iki paragrafta 33 ad geçmiş. Sanki tesbihin 33 boncuğu gibi. “Payımızı abartmayalım”. Tamam ama tesbihin bir boncuğu eksik olsa, tekamül etmez, maksadına varmaz. Ahmet Ertegün kurduğu futbol takımına güzel isim bulmuş. “Cosmos”. Cosmos’un kelime anlamını biliyorsunuz; “evren, kainat, alem, sema” demek. Kavmin, ırkın, milliyetin semada esamesi okunmaz.
