Yurt dışı ve KKTC’de yaşayan Türk vatandaşlarını yakından ilgilendiren Sosyal Güvenlik MİHRİŞAH SAFA – Reformuyla ilgili Londra’da geniş kapsamlı bir toplantı düzenlendi. İngiltere Kadın Platformu ve Londra Türk Radyosunun ortaklaşa gerçekleştirdiği konferansta, Londra Çalışma ve Sosyal Güvenlik Ataşesi Ayşegül Yeşildağlar ile Çalışma Bakanlığından 3 müfettiş konuştu. Çok sayıda vatandaşın ilgiyle dinlediği , Başkonsolos Yardımcısı Konsolos Sunay Dizdar, Federasyon Başkanı Şener Sağlam, LTR Yöneticisi Erkan Pastırmacıoğlu’nun da katıldığı toplantıda, yurt dışı borçlanmasıyla Türkiye’de emeklilik hakkı enine-boyuna anlatıldı.
Londra'da 2 ay önce kurulan ve kadınlara yönelik çalışmalarıyla adından bahsettiren İngiltere Kadın Platformu, Londra Türk Radyosu ile ortaklaşa düzenlediği, halka yönelik ilk konferansında, yurt dışı ve KKTC’de yaşayan Türk vatandaşlarını çok yakından ilgilendiren Sosyal Güvenlik Reformunu ele alarak, bu konudaki tüm ayrıntı ve soruların yanıtlarını verdi.
Kadın Platformu Proje Sorumlusu Nilgün Yıldırım ve LTR Yöneticisi Erkan Pastırmacıoğlu’nun ortak çalışması sonunda ortaya çıkan toplantıya, Konsolos Sunay Dizdar, İngiltere Türk Dernekleri Federasyonu Başkanı Şener Sağlam, Britanya Türk Kadınları Derneği Başkanı Hülya Koçu ile çok sayıda vatandaş katılarak , yurt dışından borçlanarak Türkiye’de nasıl emekli olunabileceğinin en detaylı noktalarını dinlediler.
Konferansın konusu olan “ “Sosyal Güvenlik Reformu ve Yurtdışındaki Vatandaşlarımıza Etkileri”ni, Londra Çalışma ve Sosyal Güvenlik Ataşesi Ayşegül Yeşildağlar ile Londra’da konuyla ilgili araştırma yapmak üzere bulunan Çalışma Bakanlığında görevli Müfettişler Selim Akdeniz, Arif Varhan, Yasin Altun çeşitli yönlerini ele alarak anlattılar.
Stamford Hill’deki Gladesmore Community Okulunda düzenlenen konferansta, IKP Proje sorumlusu Nilgün Yıldırım, başta Konsolos Sunay Dizdar, Çalışma ve Sosyal güvenlik Ataşesi Ayşegül Yeşildağlar, LTR Yöneticisi Erkan Pastırmacıoğlu, müfettişler, Federasyon Başkanı Şener Sağlam, yöneticileri ve tüm katılanlara candan teşekkür etti. IKP’nin halka açık bu ilk etkinliğinin belirli aralarla düzenli tekrarlanacağını ve kadınlarla, halkı yakından ilgilendiren konuların açık oturum ortamında tartışılacağını belirterek, LTR’de her hafta yayınlanan “ Farkındayım” adlı programı dinlemelerini rica etti.
Daha sonra söz alan Konsolos Sunay Dizdar, insan ömrünün her ülkede olduğu gibi ülkemizde de uzadığını, çalışmayan nüfusun, çalışan nüfusa yük olmaya başladığını vurgulayraak, herkesin yaşlılığında güvenli ve huzurlu günler geçirmek istediğini belirterek, İngiltere Kadın Platformu, LTR ve Türk Dernekleri Federasyonuna ilgilerinden dolayı teşekkür etti.
SOSYAL GÜVENLİK REFORMU NEDİR ?
Mikrofona gelen Ataşe Ayşegül Yeşildağlar, sosyal güvenlik konularında Türkiye’de büyük reform yapıldığına, bunları anlatacaklarını, konunun 7’den 70’e herkesi ilgilendirdiğini vurgulayarak, konuyla ilgili önce Müfettiş Selam Akdeniz’in konuşacağını belirterek, mikrofona davet etti.
Müfettiş Selim Akdeniz, Sosyal Güvenlik Reformunu, “ Kişilerin başkalarına muhtaç olmadan yaşamlarını teminat altına almayı amaçlayan sistemin adı” olarak tanımlayarak, bu sistemin güvenlik, ,istikrar, birey ve toplum hayatımızı da derinden ilgilendirdiğini söyledi. Sosyal güvenlik hakkının anayasayla da güvence altına alındığını ve bu konuda maddeler bulunduğuna dikkat çeken Akdeniz,şu bilgileri verdi;
“ Sosyal Güvenlik Reformu, 2 ana unsuru kapsar. Kurumsal yapıda ve uygulamada birlik. SSK, Bağkur ve Emekli Sandığının yeni süreçte birleşerek, Sosyal Güvenlik Kurumu kapsamına alındı. Reformla çok güçlü adım atıldı. Artık 2006’dan beri tek kurum var. Uygulamada birlikle ise SSK ve Genel Sağlık Sigortası kanun değiştirdi. Sosyal Güvenlik Kurumu, Türkiye’de en büyük bütçeli kurum. Geliri 56 katrilyon YTL, gideri ise 80 katrilyon. Ve açık ne yazık ki hızla büyüyor. “
YURT DIŞI BORÇLANMASI
Ataşe Ayşegül Yeşildağlar ise yurt dışında yaşayan ve çalışan vatandaşlarımızın belgeleriyle çalıştıklarını ispatlayıp, “isteyerek “ primlerini ödemesinin” yurt dışı borçlanma” olduğunu belirtti. Ataşe Yeşildağlar’ın bu konuda verdiği , vatandaşların bilmeleri gereken önemli bilgiler şunlar;
“-YURTDIŞI BORÇLANMASI NEDİR?
Yurtdışında geçen sürelerin belgelenerek bu süreler karşılığı primlerin Türk Sosyal Güvenlik Kurumuna isteğe bağlı olarak ödenmesidir.
HANGİ SÜRELER BORÇLANILIR?
• Yurtdışında çalışılan ve çalışıldığı belgelenen süreler
• Çalışmalar arasındaki işsizlik sürelerinin her defasında en fazla 1 yılı
Ancak;
Sadece hanımlar için istisnai olarak
• Yurtdışında ikamet edilen süreler ev hanımı olarak borçlanılır.
SÜRELERİN BELGELENMESİ
Çalışma süreleri: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Ataşeliğinden hizmet belgesi
İkamet süreleri : Başkonsolosluğumuzun Noter Bölümünden ikamet belgesi
alınarak belgelenir.
HİZMET BELGESİ İÇİN GEREKENLER
• National Insurance Contributions Record (İngiltere Sigorta Kaydı)
H&M Revenue and Customs
National Insurance Contribution Office Tel: 08459156914
• Kaydın yetersiz olduğu durumda sair belgeler (P60, ücret bordroları vb.)
• Son ücret bordrosu (Kendi namına çalışanlarda son prim ödeme belgesi)
• Türk pasaportu/pasaportları
• Nüfus cüzdanı
İKAMET BELGESİ İÇİN GEREKENLER
• İlk girişten itibaren tüm pasaportlar (pasaport üzerinden tam belgeleme yapılamadığı durumlarda ev doktorundan, Home Office’ten veya Belediye’den belge)
• İkamet adresini belirten bir fatura
EMEKLİLİK NE ZAMAN HAKEDİLİR?
3 Şart eş zamanlı yerine getirilmelidir.
1. Sigortalılık süresi (20/25 yıl arasında değişebilir)
2. Yaş (Yaş koşulunun hiç bulunmadığı durumdan 65 yaşa kadar değişebilir)
3. Prim ödeme gün sayısı (3500-9000 gün arasında değişebilir)
Yukarıdaki 3 şartla ilgili kriterlerin belirlenmesinde aşağıdaki hususlar dikkate alınır:
• Türkiye’de sigorta başlangıcı var mı?
• Varsa ne zaman ?
• Kadın mı/ Erkek mi?
• Talep tarihinde kişi kaç yaşındadır?
Sonuç olarak, emeklilik ne zaman hakedilir? sorusunun tek ve standart bir cevabı yoktur. Kişinin özel durumuna göre değişir. Mutlaka resmi makamlara danışılmalıdır.
KAÇ GÜN BORÇLANMA YAPILACAK?
Kişinin özel durumuna (sigorta başlangıcı vb/cinsiyet vb.) göre ödemesi gereken prim gün sayısı tespit edilir. Bu toplam sayıdan Türkiye’de ödenmiş kısım çıkarılır. Kalanı borçlanılır.
Örnek:
Ödenmesi gereken toplam prim gün sayısı: 5400
Türkiye’de ödenen: 1400
Borçlanılacak süre: 5400-1400 = 4000
BORÇLANMA BEDELİ
Günlük 3.5 Dolar borçlanma bedeli 08.05.2008 tarihi itibariyle değişmiştir. Borçlanma asgari ücrete endekslenmiştir. Ancak 08.05.2008 tarihinden önce başvuru yapmış olan vatandaşlarımız için günlük 3.5 dolar uygulaması geçerlidir.
Taban ve tavan borçlanması getirilmiştir.
Taban: günlük asgari ücretin % 32’si
(Halen 6.49 YTL.)
Tavan: günlük asgari ücretin % 6.5 katının % 32’si (Halen 42.18 YTL)
BORÇLANMA HANGİ ÜLKEDE YAPILIR?
• Belge düzenlenmesi için müracaat İngiltere’de (Hizmet belgesi için Ataşelik, ikamet belgesi için Başkonsolosluk Noter Bölümü) yapılır.
• Sair borçlanma işlemleri için Türkiye’de Sosyal Güvenlik Kurumu’na müracaat edilmelidir.
BORÇLANMA HANGİ KURUMA YAPILIR?
Yeni reformla Emekli Sandığı /SSK /Bağkur Sosyal Güvenlik Kurumu çatısı altında toplanmıştır. Bundan böyle
SSK 4/a
Bağkur 4/b
Emekli Sandığı 4/c
olarak adlandırılacaktır.
Reformdan önce:
Türkiye’de sigortası bulunanlar en son bağlı bulundukları sosyal güvenlik kurumuna
(SSK, Bağ-Kur, Emekli Sandığı),Türkiye’de sigortası olmayanlar SSK’ya borçlanıyorlardı.
Reformdan sonra:
Türkiye’de sigortası olanlar eskiden olduğu gibi en son bağlı oldukları kuruma (4/a, 4/b veya 4/c);
Ancak, Türkiye’de hiç sigortası olmayanlar 4/b’ye (eski Bağ-Kur’a) borçlanırlar. Yani, Türkiye’de sigortası olmayanlar eskiden SSK’ya borçlanırken reformdan sonra 4/b’ye yani eski Bağ-Kur’a borçlanacaklardır.
BORÇLANMA BAŞVURURUNDA SÜRELER / USULLER
Başvuru ne zaman yapılmalı?
İstendiği zaman yapılabilir. (Yurtdışında çalışırken, yurda döndükten sonra vb.)
Reformdan önce:
Borçlanılan bedelin ödeme süresi yoktu. Kişi dilediği zaman ödeme hakkına sahip idi.
Reformdan sonra:
Tahakkuk eden borç miktarı tebellüğ edildikten sonra 3 ay içinde borç ödenmezse başvuru iptal edilir.
Borçlanma bir seferde de birden fazla seferde de yapılabilir, ancak her seferinde borçlanılacak miktarın tamamı ödenmelidir. Taksitlendirme yapılmaz.
Borçlanmadan vazgeçilirse para faizsiz olarak geri alınabilir.
ÇİFTE VATANDAŞLAR BORÇLANABİLİR Mİ?
Borçlanmadan yararlanmak için Türk vatandaşı olma koşulu vardır. Ancak çifte vatandaş olanlar ve Türk vatandaşlığını kaybetmeyenler de borçlanmadan yararlanabilir.
EMEKLİ AYLIĞI NE KADAR OLACAKTIR?
Mevcut durum itibariyle;
Asgari: 550 YTL
Azami: 1535 YTL
KESİN DÖNÜŞ ŞARTI VAR MI?
Borçlanma (prim ödemesi) yaparken: YOK
Emekli aylığı bağlanması için: VAR
KESİN DÖNÜŞ NE DEMEK?
Türkiye’de emekli aylığı bağlandıktan sonra İngiltere’de yaşabilirsiniz;
Ancak;
• İngiltere’de çalışamazsınız
• Sosyal yardım alamazsınız (ister ikamete ister çalışmaya bağlı olsun)
EMEKLİ OLDUKTAN SONRA TÜRKİYE’DE ÇALIŞILABİLİR Mİ?
Reformdan önce:
Yurtdışı borçlanması ile emekli olanlar Sosyal Güvenlik Destek Primi ödeyerek tekrar çalışabiliyorlardı.
Reformdan sonra:
Sosyal Güvenlik Destek Primi ödeyerek çalışma hakları olmayacaktır.
ÇİFTE EMEKLİLİK MÜMKÜN MÜ?
Evet. Aynı anda hem Türkiye’den hem İngiltere’den emekli aylığı almaya engel yoktur.
BORÇLANMA YAPILMAZSA İKİ ÜLKEDE GEÇEN SÜRELER BİRLEŞİR Mİ?
Türkiye-AB Sosyal Güvenlik Sözleşmesine göre süreler birleşir ancak primler bir ülkeden diğerine aktarılmaz. Her ülke kendi sistemine ödenen prime karşılık kısmi bir aylık bağlar. Kişi böylece iki ülkeden birleştirilmiş bir Sözleşme aylığı bağlanır. Türkiye, aylığın kendi kısmını Türk mevzuatına göre kişinin aylığı hakettiği yaşta, İngiltere ise kendi kısmını 65 yaşında bağlar.
TÜRKİYE-İNGİLTERE ARASINDA SOSYAL GÜVENLİK SÖZLEŞMESİ
1961 yılındaki Sözleşme yürürlüktedir. 1999 yılında imzalanan Sözleşme henüz yürürlüğe girmemiştir. Yürürlüğe girmesi için çalışmalar sürdürülmektedir. Bu Sözleşmenin yürürlüğe girmesi Sağlık Protokolü içermesi bakımından çok önemlidir. Bir başka ifadeyle, Revize Sözleşme yürürlüğe girdikten sonra İngiltere’de yaşayan vatandaşlarımız geçici olarak Türkiye’de bulundukları sürede sağlık yardımlarından yararlanacaklardır.
İSTEĞE BAĞLI SİGORTA
Reform, Türkiye’de aylık isteğe bağlı sigortaya ödeme yapılmasını kesinlikle yasaklamıştır. 1 Ekim 2008’den sonra isteğe bağlı sigortaya sadece Türkiye’de ikamet edenler prim yatırabilir.
Yurtdışında olduğu halde aylık isteğe bağlı prim ödemesi yapmış olanlar 1 Ekim 2008 gününden sonra prim ödemesi yapamayacaklardır.
SONUÇLAR
• Yurtdışında yaşayan vatandaşlarımız geriye dönük borçlanma yaparak veya ikili Sosyal Güvenlik Sözleşmesine göre emekli olabilir. Türkiye’de aylık isteğe bağlı prim ödemesinden yararlanamazlar.
• Emeklilik koşulları kişinin durumuna göre büyük farklılıklar gösterir.
• Borçlanma zorunlu değil isteğe bağlıdır. Borçlanma herkes için cazip olmayabilir. Bilahare istenmeyen durumlarla karşılaşmamak için kişiler borçlanma yapmadan önce konu ile ilgili tüm bilgileri alıp bir değerlendirme yaparak karar vermelidirler.
• Türkiye’den emekli aylığı bağlatanlar İngiltere’de çalışamazlar veya sosyal yardım alamazlar ancak İngiltere’de emekli aylığını almalarına bir mani yoktur.
• Borçlanma / Emeklilik için öncelikle Ataşeliğimizle temas edilmeli ve İngiltere’de gerekli belgeler düzenlenmeden Türkiye’ye gidilmemelidir. “
VATANDAŞTAN TEŞEKKÜR
Vatandaşların büyük ilgiyle izlediği konferanstan sonra birçok soru soruldu. Vatandaşların hepsinin durumları farklı olduğundan, ayrıntılara girilemedi. Ancak, Başkonsolosluğun vatandaşın ayağına giderek, birçok konuda yardımcı olması konferansa katılanlar tarafından takdirle karşılandı. İzleyiciler, hem İKP ve LTR’yi, hem de Çalışma ve Sosyal Güvenlik Ataşesi Ayşegül Yeşildağlar, müfettişler ve katılan Konsolos Sunay Dizdar’ı kutlayarak, teşekkür ettiler.
