Politika (siyaset) kavramı, eski Yunan’da “polis” kavramından türetilmiştir. Polis ise bugün bildiğimiz kolluk ya da güvenlik güçleri anlamına gelmemektedir. Polis, eski Yunan’daki “kent devletleri” ya da “site devletleri”ne verilen isimdi. Bu nedenle, politika kavramının da eski Yunan’da ortaya çıktığı söylenebilir.
Demokrasi kavramının, eski Yunan’daki iki kavramın birleşmesinden oluştuğu görülmektedir. Bu kavramlar, “Demos” ve “Kratos” kavramlarıdır. Demos, eski Yunan’da “halk” anlamına gelmekte iken, Kratos kavramı da “yönetim” anlamında kullanılmaktaydı Bu doğrultuda demokrasi kavramı, halkın kendi kendisini yönettiği yönetim biçimi olarak anlaşılmalıdır.
Halkın kendi kendisini yönetmesi olarak demokrasi, elbette, doğrudan yönetim biçimiyle söz konusu olabilirdi. Bu nedenle, eski Yunan’da, yetişkin erkeklerin tamamının katıldığı bir doğrudan demokrasi modeli görülmekteydi. Ancak bu sistem, köleler ve kadınlar ile yabancıları dışarıda bırakan eşitsizliğe dayalı bir sistemdi.
Bugün sözünü ettiğimiz demokrasi ise doğrudan demokrasi olamazdı. Çünkü, milyonlarca insanın her an her kararın alınmasına katılması olanağı bulunmamaktadır. Bu yöntem, bugünün toplumları açısından hem çok masraflı, hem işlevsel olmayan ve hem de olanaklı olmayan bir sistemdir. Bu nedenle, bugünkü demokrasi, temsili demokrasi biçimidir.
16. ve 17. yüzyıllarda burjuvazi ya da tüccar sınıfın feodal topluma karşı mutlak iktidara sahip kralları desteklemesinin nedeni, serbest ve güvenli bir pazar ilişkileri istemiydi. Bu savaşı kazanan kralların mutlak otoriteleri içinde güçlenen burjuvazi, krala karşı parlamentonun mücadelesini başlatmış ve temsili demokrasinin vazgeçilmez kurumu olan parlamentonun zaferiyle sonuçlanan bu savaşı da kazanmıştır. Bu noktadan sonra, parlamentolarda temsil yoluyla yeni bir demokrasi modelini yaratan burjuvazi, B. Moore’un da belirttiği gibi, bugünkü demokrasi modelinin yaratıcısı olarak tarihteki yerini almıştır.
Temsili demokrasi, bir siyasal sistem biçimi olarak bugünkü demokratik yönetim biçimlerinin modelidir. Bugünkü temsili demokrasi, temel olarak 3 ilkeye dayalı olarak yaşama geçmektedir. Bu ilkeler, “temsil”, “sınırlandırma” ve “güçler ayrılığı” ilkeleridir.
Bugün geldiğimiz noktada,
1. Temsili demokrasinin yukarıda açıkladığımız ilkelerinin uygulanması konusunda
2. Parlamenter sitemlerde güçler ayrılığı ilkesinin işleyişi konusunda
3. Temsili demokrasilerde katılım mekanizmasının zayıflığı konusunda
4. Temsili demokrasinin yapısal sorunları konusunda
5. Temsili demokrasinin ekonomik gelişme ile ilişkileri konusunda çok ciddi sorunlar olduğu ve bu nedenle temsili demokrasinin büyük bir krizde olduğu görülmektedir.
_______________
* Yrd. Doç. Dr. Birol Ertan
DAÜ Siyaset Bilimi Bölümü
