Adı seyahatle özdeşleşen, sloganları ortak belleğe yerleşen Thomas Cook, 19. yüzyılın sonlarında Avrupa, Orta Doğu ve daha uzak diyarlara düzenlediği turlarla, modern turizme öncülük etti.
Britanya İmparatorluğu hükümeti, Thomas Cook’tan 1886 yılında, Hindistan’da yaşayan Müslümanların, tehlikeli çöl yollarından Hacca gidişini düzenlemesini, emniyet içinde seyahat etmelerini sağlamasını istedi.
Şirketin, Osmanlı İmparatorluğu’nun başkenti İstanbul’da şube açması ise, daha öncelere, 1883 yılına rastlıyor. Osmanlı arşivlerinde, Thomas Cook & Son şirketine dair sayısız belge olduğu söylenir.
Firmanın bugünkü en büyük hissedarı Çin’li şirket Fosun. İkinci büyük hissedar ise, bir Türk işadamı, Neşet Koçkar.
Dünyanın en meşhur İngiliz seyahat şirketinin iflas etmesi, işte biraz da bu nedenlerle en az İngiltere kadar Türkiye’de de yankı uyandırdı.
Tarihsel bağlar bir yana, Thomas Cook, Türkiye’nin turizm sektöründe son yıllarda kilit rol oynayan firmaların başında geliyordu.
Şirketin kendi verilerine göre de, 2019 yılında müşterilerinin ikinci en büyük tercihi olmuştu.
Thomas Cook’un çöküşü, Türkiye’nin en gözde sahil beldelerinde turizm sektörüne ağır bir darbe vuracak.
Türkiye Otelciler Federasyonu TÜROFED, şirketin iflasının, Türkiye açısından yılda 600 ila 700 bin arasında turist kaybı anlamına gelebileceği uyarısı yapıyor. Federasyon başkanı Osman Ayık, Reuters ajansına verdiği demeçte, halihazırda Thomas Cook aracılığıyla Türkiye’de tatil yapan turist sayısını 45 bin olarak açıkladı.
Ülke ekonomisini sarsacak boyutlarda tehlikenin farkında olan hükümet, adım atmakta gecikmedi. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Thomas Cook’un faaliyet gösterdiği diğer bazı ülkelerde yaşanan türden sıkıntılarla karşılaşılmaması için önlem aldı ve otelleri, Thomas Cook müşterilerinden ilave para istememeleri ve odalarından çıkarmamaları için uyardı.
Tunus başta olmak üzere bazı ülkelerde, şirketin iflası ardından paralarını alamamaktan endişe eden otel sahiplerinin turistleri rehine aldıkları haberleri yayılmıştı. Otellerinden çıkarılan, açık havada uyumaya zorlanan, havaalanlarında bekleşen endişeli yolcu görüntüleri İngiltere’de epey tepki yarattı.
Türkiye yetkilileri ayrıca, zor durumda kalan turistik işletmelere kredi desteği vaadinde bulundu.
Bütün bunlar, turizm sektöründe faaliyet gösteren kişi ve kuruluşlar açısından olumlu. Thomas Cook’un iflası ardından tatil beldelerinde mahsur kalan turistler ise, kendi ülkelerinin hükümetlerinden yardım bekliyor.
İngiltere, tarihinin en büyük turist tahliye işlemini başlattı ancak 150 bin kişinin ülkeye geri getirilmesi en az iki hafta sürecek. Thomas Cook’un diğer ülkelerdeki yaklaşık 500 bin müşterisi ise, kendi hükümetlerinden medet umuyor. 1 milyon kişinin de gelecek hafta ve aylarda yapacakları seyahatler iptal edildi.
Thomas Cook ve benzeri seyahat şirketlerinden tatil paketi satın alan kişiler, Avrupa Birliği kuralları gereği, uçak bileti satan şirketlerin iflası durumunda ATOL diye bilinen müşteri güvencesine sahip. Maddi zarara uğrayan bazı otellerin de ATOL sigortasından yararlanabileceği düşünülüyor.
Tatilleri yarıda bırakılan, planları suya düşen, havaalanlarında mahsur kalan onbinlerce kişinin çektiği eziyet, doğal olarak dikkatlerin yolcular üzerinde yoğunlaşmasına neden oldu. Ama unutulmamalı ki, 9 bini İngiltere’de, 21 bin kişiye istihdam sağlayan Thomas Cook’un çöküşü, çalışanlarının ekmek kapısını da kapattı. Müşteri tercihlerinin ve taleplerinin hızla değiştiği turizm sektöründe yeni iş olanakları son derece kısıtlı. Thomas Cook’un İngiltere’deki 600 kadar satış şubesini kapatması, zaten dükkanların ardı ardına kepenk indirdiği ana caddelerde yaşamı iyice felç edecek.
İngiltere hükümeti de, ülkenin en eski şirketlerinden biri olan Thomas Cook’a kurtarma paketi sunmadığı için eleştiriliyor. Hükümetin, özellikle de ana muhalefet partisinden gelen kınamalara yanıtı, değişen seyahat tercihleri gözönüne alındığında maddi yardımın şirketi orta ve uzun erimde ayakta tutmaya yetmeyeceği yolunda.
Kamuoyunun eğilimlerini hükümetin muhalefetten daha iyi okuduğu anlaşılıyor. Şirketin iflas ettiği gün düzenlenen bir kamuoyu yoklamasına göre, halkın yüzde 54’ü hükümete hak veriyor. Yüzde 63’ü, kurtarma paketi verilse bile Thomas Cook’un çökeceğine inanıyor.
Peki, hayatın her alanını etkileyen Avrupa Birliği’nden çıkış süreci, yani Brexit’in bir rolü oldu mu bu çöküşte?
Şirketin genel müdürü, Mayıs ayında Brexit yüzünden müşterilerin tatil planlarını ertelediklerinden yakınmıştı. Ancak, Thomas Cook’un iflası ardından yapılan yorumlar, şirketin hatalı iş kararları vermesini, altından kalkamayacağı yükte borca girmesini ve firma yokuş aşağı giderken, yöneticilerin kendilerine devasa primler ödemelerini iflasın ana nedenleri olarak gösteriyor.
