UKRAYNA’DAN… Gagauzca eğitim nasıl desteklenir?

Ukrayna’da 50 bin civarında oturan Gagauzlar son yıllar kendi eğitim ve kültür zenginliklerine önem vermeğe başladılar ve toplu olarak yaşadıkları köylerinde etnografik müzeleri yeniden canlandırmaya, folklor gruplarını kurmaya ve ulusal ve uluslararası festivallerde iştirak etmeğe başladılar. Hatta geçen ay Türkmenistan’ı ziyaret eden Ukrayna  Enerji Bakanı ile birlikte Kubey köyündeki “Kadınca” Gagauz folklor oyun grubu de yer aldı ve Türkmenistan Cumhurbaşkanı  Türkmenbaşı’nın huzurunda gösteri yapıp çok beğeni topladı. Memleketine döndükten sonra ise “Kadınca” folklor ansamblinin başkanı Ukrayna’ya Hizmet Ödülü’ne ve parasal desteğe layık görüldü.

Gagauz dilinde eğitim ise son yıllar kendi hızzını arttırdı ve Gagauz öğrencilerin fazla olduğu okullarda ana dilinde dersler verilmeğe başlandı. Bu derslere ayrılan saatler çok az olmasına rağmen Gagauz öğretmenlerindeki istek ve ana  diline sevgi tüm sınırları aşmaya başladı. Şuan okul kitapların ve programların  yetersizliğine rağmen, onlar adeta  birer kahraman gibi  çocuklara ana dilinde dersler vermeğe çalışırlar. Bu girişimlerini destekleyen Odesa Eğitim Müdürlüğü ve Bolgrad İlçe Başkanlığı bu öğretmenleri eğitmek amacıyle ilk defa bölge çapında eğitim-pratik semineri düzenledi.

29 Kasım 2005 tarihinde Ukrayna’nın Bolgrad ilçesine bağlı olan Kurçu (Vinogradovka) ve Kubey (Çervonoarmeyskoye) okullarında  tüm Odesa bölgesinden Gagauz dili eğitimi veren öğretmenler kendi meslektaşların verdikleri  açık derslerde oturdu ve kendilerine daha sonra seminer verildi.

Semineri düzenleyen ve sorumlu olan Odesa Eğitim Müdürlüğü’nden Tatyana Buçatsa seminer açılış konuşmasında İlçede 837 öğrencinin Gagauz dili eğitimi aldığını ve bu dilin gelişmesi için şuan 5-12 sınıflarda eğitim görmek amaçlı öğretmenler için kiril alfabesi esasında Gagauz dilinde metodik program hazırladıklarını ve bu programın ayrıca latin alfabesine de aktarıldığını ve kitapta yer aldığını da açıkladı. Belirtmeliyiz ki, Moldova halkın 1993 yılında latin alfabesine geçmesi, orada oturan  Gagauzlar’ın ise 1996 yılında bu alfabede yazmaları Ukrayna sınırlarında kalan Gagauzları’nı kendilerinden uzak düşürdü. Ukrayana ‘da resmi dil kiril alfabesi esasında kurulan Ukrayin dilidir. Son zamanlar ise Ukrayana’da oturan Gagauzlar kendi isteği ile latin alfabesine geçme kararını aldı ve Ukrayna Parlamentosu’na başvuruda bulundu. Bu nedenle okul programları kademeli bir geçiş yapmak kaydıyle hazırlanıyor.

Seminerde söz alan “Birlik” adında Gagauz Derneği Başkanı Petr Volkov bu seminerin önemini vurgularken, böyle teoretik-pratik bir seminerin Gagauzlar için bir bayram havası şeklinde geçtiğini ve dernek olarak gelecekteki çalışmalarda da destek vermeğe hazır olduğunu dile getirdi.

Bolgrad İlçe Müdürlüğü’nün Birinci Mürdür Yardımcısı, milliyetçe Gagauz olan İvan Akderli yaz aylarında Odesa’da yapılan Uluslararası Gagauz Sempozyumu’ndan sonra bu tür etkinliğinin önemini vurgularken İlçe Müdürlüğü olarak her zaman bu tür eğitim amaçlı etkinliklere derstek vereceklerini vurguladı.
Seminer her iki köyde de öğrencilerin hazırladıkları gösteri programlarıyla başladı ve gelen misafirlere okulların kuruluş tarihleri anlatıldı ve ana dilinde şiirler sunuldu, şarkılar söylendi.

Kurçu ve Kubey köylerinde Gagauz dilinde 3,5 ve 11 sınıflara açık ders veren öğretmenler  meslektaşları karşında kendi bilgilerini sundu ve daha sonra yapılan tartışmalarda ana dilinde yapılan eğitimdeki problemleri, sorunları ortaya koydu ve birlikte çözüm yolları aradı.

Seminerin ikinci kısmında ise ben, “1957 yılından itibaren Gagauz edebiyatın gelişmesi” adında eğitim amaçlı iki saatlik seminer verdim.

Gagauz okullarına Gagauz yazarı, Gagauzya Yazarlar Birliği Başkanı Stepan Bulgar gelen öğretmenlere basmış oldukları kitapları dağıttı.

Bu yapılan  etkinliği tüm seminer boyunca izlediğim sürece gözlerimdeki sevinç yaşları beni bırakmadı. Neden mi diyeceksiniz? Çünkü 1987 yılında ilk defa ana dilinde Moldovadakı “Literatura şi arta” gazetesindeki gagauz ekinde şiirlerim basıldığında ve bana o gazete gönderildiğinde ben hem gururumdan hem de utancımdan, korkumdan gazeteyi yalnız kaldığım bir zaman ancak okuyabilirdim. Çünkü ana dilinde şiir yazmak , hele hiç ana dilinde eğitim görmemiş ve görmesi de çok uzak bir hayal olan bir kız çocuğu için pek de hoş karşılanacak bir durum değildi. Eğitim tamamiyle Rus dilindeydi ve ana dilimizde ancak ailede konuşabilirdik. Ana dilinde bir eserin yaratılması ise hor karşılanır, hatta dalga geçercesine bakılırdı. Daha  sonra ise1990cı yıllarda sırf ilk Gagauz Kurultayı’nda yer almak için delege olarak eğitim gördüğüm Bakü’den gelmem ve binlerce insanın karşınıda ana dilinde konuşma yapmak duygularım ise benin hiç bir zaman hafızamdan silinmedi ve kalbimin atışlarından eksilmedi. O zamanlar  Gagauz dilinde okullarda , üniversitelerde eğitim çok uzak bir hayal gibi görünürdü ve ulaşılması tek bir yolla mümkündü-bıkmadan, yılmadan, usanmadan  mücadele ve yine de micadele etmek. İşte bu arzu ve direnç beni ve benim gibi arkadaşlarımı, meslektaşlarımı, gönüldaşlarımı bugünlere getirdi. Şimdi okuldakı 3 sınıf öğrencilerin ana dilinde “zamanınız hayır olsun!” “sefa geldiniz!” dediklerinde ve öğretmenine ana dilinde cevap vermeleri  yıllarca sönmeyen kalbimdeki o ışığın yeniden parlamasına ve sevinç yaşlarıma neden oldu. Kiev-Bolgrad arasındakı 12 saat gidiş ve aynı şekilde dönüş sanki bir kaç saat gibi geçti-ben bu yılları saatlerce değil, yıllarca beklemiştim çünkü.

Bu satırlarımı Gagauz şairi Todur Zanet’in mısraları ile tamamlamak istiyorum.

Atılma dilindän, halkım!
Ben diz çöküp ta yalvarırım.

Oolarına da ver akıl….
Buna deeni dua ederim
Atılma dilindän halkım!

Bakın da gör:dolay aydın,
Ana dili yerde yaşır
İnan salt o verer yardım
Açan zeede zorba enseer
Atılma dilindän halkım!…..

Size deerim ana dilimde Kalın saalıcakla! Şen olun!

_____________

* Doç. Dr.

1613920cookie-checkUKRAYNA’DAN… Gagauzca eğitim nasıl desteklenir?

CEVAP VER

Please enter your comment!
Please enter your name here

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.