Türkiye ile olan ilişkilerinde gerginliğin sürdüğü son günlerde Yunanistan, modern tarihinde dönüm noktası olan 1821 İhtilali’nin 200. yılını kutluyor. Ancak bu kutlamalar, koronavirüs önlemlerinin gölgesinde kalıyor. Her sene düzenlenen ve okulların da katıldığı 25 Mart geçit törenine bu yıl sadece deniz, hava, kara kuvvetlerinden askerler katıldı. Törenlerin kısıtlı olmasına karşın, hem Yunanistan’da hem de yurt dışında, sanattan akademiye kadar çeşitli alanlarda ve ‘Yunanistan 2021’ Komitesinin liderliğinde sene boyunca birçok etkinlik gerçekleştirilecek. Bu çerçevede, “1821 İhtilali’nin Yunan ve dünya tarihindeki önemi”, “Bağımsızlığın ardından geçen 200 yıl sonra bugünkü Yunanistan”, “Son 200 yıla damgasını vuran Yunanlar” ve “2021, Yunanistan için Fırsat” konu başlıkları altında düzenlenecek etkinlikler arasında “2040’da Yunanistan” adlı uluslararası bir forumun yanısıra 51 şehirde festival düzenlenmesi, yapay zeka için bir araştırma enstitüsü kurulması ve 200 gencin, Yunan İhtilali’nin yayıldığı tarihi rotada yolculuk yapması öngörülüyor.
Bağımsızlık
Yunanların Osmanlı egemenliğine karşı başlattığı, 1821-1829 yılları arasında süren ve 1832 yılında imzalanan İstanbul Antlaşması ile Yunanistan’ın bağımsız bir ülke olarak tanınmasıyla sonuçlanmış İhtilalin (Eliniki Epanastasi) yalnızca Yunanistan için değil, dünya tarihi için de önemi büyük. 1821 Yunan İhtilali’ni hazırlayan Filiki Eterya’nın (Dostluk Cemiyeti) kurucularının büyük bir bölümü Fransız Devrimi’nden etkilenmişti. Colombia Üniversitesi’nde tarih profesörü Mark Mazower’a göre, Yunan bağımsızlık süreci, Avrupa’da ulusçuluğun ilk zaferi. Mazower, 3 Mart’ta yaptığı bir konuşmada, bir ulus-devletin kurulmasıyla sonuçlanan olaylar zincirinin Avrupa’nın tarihini derinden etkilediğini vurguladı ve “Yunanlar, Macarlar, İtalyanlar ve Polonya’lılara da ilham kaynağı oldu” yorumunu yaptı. “Yunanistan: Modern Bir Ulusun Biyografisi” adlı kitabın yazarı Profesör Roderick Beaton ise, Ocak ayında Yunan Kathimerini gazetesinde yayınlanan bir yazısında, Yunan İhtilali’nin, Eski Avrupa düzeninde başarılı olan ilk liberal-ulusal hareket olduğunun altını çizerek şu yorumu yaptı: “Yunan İhtilalinin yol açtığı sonuç, Avrupa’nın jeopolitik haritasının, 18. yüzyılın çok etnikli, otokratik imparatorluklardan, 20. Yüzyılın, kendi kaderini tayin eden ulus-devletler modeline dönüşmesidir.”
Akademik çevrelerde Yunan İhtilali’nin yakın bir tarihe kadar tek bir bakış açısıyla analiz edildiğini vurgulayan Mazower’a göre, “Bu durum, Osmanlı yetkililerin yazılı beyanlarının incelenmesiyle artık değişiyor.” Gerçekten de, Girit Üniversitesi Akdeniz Araştırmaları Enstitüsü’nden tarihçi Dr. Şükrü Ilıcak gibi akademisyenler, Osmanlı arşivlerini ayrıntılı bir biçimde inceleyerek, İhtilalin Osmanlı Devleti’ne etkisini de irdeliyorlar. Ilıcak, İhtilalin Osmanlı Devleti için en önemli sonucunun, Yeniçeri Ocağı’nın, 1826 Haziran’ında kaldırılması olduğunu belirtiyor. Ilıcak, bir araştırmasında, “Yunan İhtilali’nin sarsıcı etkileri, Osmanlı devletiyle toplum arasındaki dinamiklerdeki büyük değişikliğe zemin hazırladı” ifadesini kullanıyor. Ilıcak ayrıca, “Yeniçeri Ocağı’nın kaldırılması, dayatılan modernleşmeyle, homojenleştirilmiş Müslüman bir toplumun yaratılmasına zemin hazırladı” yorumunu yapıyor.
