yapmaya çalışırlar. Ekonominin daha iyi gözüktüğü ve meyve-sebze fiyatlarının düşük olduğu yaz aylarında seçim yapmak, iktidar partisi için ne kadar uygun bir zamansa, yıllık vergi ödemelerinin yapıldığı aylarda seçim yapmak da o kadar sakıncalıdır.
2006 seçim yılı olacak dedik. Neden?
Bunun bir kaç önemli nedeni var.
İktidarların yıpranma süresi , genellikle 3 yıldır
Zamanında seçim yapmak, iktidarlar partilerine ek avantajlar getirmez
Sürpriz seçim, muhalefet partilerinin hazırlanmasına zaman vermemek açısından avantajlıdır
Dünyada ve özellikle Avrupa ülkelerinde genellikle 4 yılda bir seçim yapıldığına tanık olunmaktadır.
Seçime yaklaşıldıkça, iktidar partisi milletvekillerinin yeniden seçilme garantisi kaygısıyla parti değiştirmeleri hızlanacaktır
İktidarın sonunda seçime gitmenin psikolojisi, iktidarın sürdüğü dönemde seçim yapmaktan daha avantajlı değildir
Daha bir çok neden sayılabilir. Parlamenter demokrasilerde seçimler, genellikle zamanında yapılmaz. ABD gibi Başkanlık sistemlerinde erken seçim yapmak için çok olağanüstü durumlar gereklidir. Başkanın ölümü ve istifası bile, yerine Başkan Yardımcısını getireceği için seçimler için yeterli koşullar sağlamaz. Bu nedenle, parlamenter demokrasiler ile Başkanlık sistemleri, seçim zamanları açısından farklı görüntüler çizmektedirler.
Türkiye gibi bazı Avrupa parlamenter demokrasilerinde seçimlerin kaç yılda bir yapılmış olduğuna bakalım. Bu rakamlar, bize, erken seçim konusunda bazı ipuçları verecektir.
Türkiye’de 1946 seçimlerinden sonra sırasıyla aşağıdaki tarihlerde seçim yapılmıştır : 1950, 1954, 1957, 1961, 1965- 1969- 1973, 1977, 1983, 1987, 1991, 1995, 1999, 2002. Görüldüğü gibi, 12 Eylül müdahalesinin bulunduğu 1977-1983 dönemi hariç olmak üzere bütün seçimler 5 yıldan az bir zaman aralığında yapılmıştır. Türkiye’de 14 özgür seçimin 11 tanesi 4 yıl sonunda gerçekleştirilmiştir. Bu nedenle, Türkiye’de hukuksal olarak olmasa bile “de facto” (fiili) olarak seçim yılı, 4 yıldır.
Peki, Avrupa ülkelerinde seçimler kaç yılda bir yapılmaktadır ?
Almanya’ya bakalım. Almanya’da 4 yılda bir seçim yapılmaktadır.
Yunanistan’da ve Polonya’da seçimler, 4 yılda bir yapılmaktadır.
İsviçre ve Finlandiya’da da 4 yılda bir seçim yapılmaktadır.
Hollanda ve Portekiz’de seçimler, 4 yılda bir yapılmaktadır.
Norveç ve İsveç’te de 4 yılda bir seçim yapıldığı görülmektedir.
Seçimlerin 5 yılda bir yapıldığı İngiltere’ye bakalım. İngiltere’de 5 yılda bir seçim yapılmasına karşın, 1951, 1955, 1959, 1964, 1966, 1970, 1974, 1979, 1983, 1987, 1992, 1997, 2001 yıllarında seçim yapılmıştır. İngiltere’de 1955, 1959, 1966, 1970, 1974, 1983, 1987 ve 2001 seçimleri ; 5 yıldan daha erken zamanda yapılmıştır. Seçim aralıklarını karşılaştırırsak, 7 seçimin 4 yıl sonunda yapılmasına karşın, sadece 4 seçim 5 yıl sonunda gerçekleşmiştir. İngiltere’de genel eğilim, seçimlerin 5 yılda bir yapılmasına kuralına karşın, 4 yıl sonunda yapılması olmuştur.
İtalya’da durum nasıldır acaba ? İtalya’da seçimler, yasalara göre 5 yılda bir yapılmaktadır. 1968’den bu yana İtalya’da seçim yapılan yıllar şöyledir : 1968, 1972, 1976, 1979, 1983, 1987, 1992, 1994, 1996, 2001. İtalya’da yalnızca 1992 ve 2001 seçimleri 5 yıl sonunda yapılmıştır. Diğer seçimler, 5 yıldan az zaman sonunda yapılmış, 4 kez de 4 yılda bir seçim yapılmıştır.
Görüldüğü gibi, parlamenter sisteme sahip Avrupa ülkelerinin çoğunda seçimler 4 yılda bir yapılmaktadır. Seçimlerin 5 yılda bir yapıldığı İngiltere ve İtalya gibi ülkelerde ise kurala rağmen seçimlerin genellikle zamanından önce ve çoğunlukla 4 yılda bir yapıldığı görülmektedir.
Bütün bu rakamlar ve gerçekler ışığında, “2006, Türkiye İçin Seçim Yılı Olacaktır” dememek için fazlaca bir nedenimiz yok demektir.
__________
* Yrd. Doç. [email protected]
