Rusya Federasyonu için de belirleyiciliğini sürdürüyor. Son bin yılda Ruslaştırma uğraşına kararlı direnç gösteren Ukrayna, bağımsızlığını korumada yeterince güçlü değildir. 140 milyon nüfuslu Rusya Federasyonu ile uzun ve korumasız sınırları, 45 milyon nüfuslu Ukrayna’nın bağımsız olarak koruması kolay değildir. Ukrayna için bağımsızlığın anlamı Rusya’dan uzaklaşmaktır. Rusya için Ukrayna, yalnızca komşu ülke değildir. Rusya’nın güvenliğinde Ukrayna, Rusya’yla uyumlu ve uzlaşık istenmektedir.
Tarihten gelen kaynaşamama ve Rusya’ya direnme gücüyle Ukrayna’da güçlü ulusalcı tepki yeni değildir. Sovyetler döneminde II. Dünya Savaşı süresinde, Nazi Almanya’sı yanında olmayı seçen Ukrayna’nın ulusalcı güçleri bastırılmıştır ama yokedilememiştir. Sovyetler tarihinde Polonya’da, Macaristan’da ve Çekoslovakya’da yaşanmış isyanların benzeri yoktur Ukrayna’da. Ukrayna, Sovyetler dağılırken, Baltık ülkelerinden ya da Kafkas ülkelerinden, Asya içlerinden sonrasında bağımsız olmuştur. Sovyetler’in Kazakistan dışında, Ukrayna’da da konuşlanmış “nükleer” başlıklı silahları, anında, Rusya Federasyonu’na aktarılmıştır. Benzeri biçimde, Sovyet Donanması’nın ana üslerinden olan Kırım’da, Ukrayna’nın Rusya’dan bağımsız olduğu söylenemezdi.
ABD için, Sovyetler Birliği’nin dağılması ve 1989 sonrası 1991’de, Sovyet Bayrağı’nın Kremlin’den indirilmesi sonrasında en uyumlu üç ülke: Belarus, Ukrayna ve Kazakistan olmuştur. Belarus’ta olsun, Kazakistan’da olsun Rusya Federasyonu’a karşıt ve tepkici yönetimler ortaya çıkmamıştır. Ukrayna’da, 1991’le hızlanan bin yıllık tarihten, Ukrayna, uzaktan ABD ile, çevreden Polonya ve Almanya’dan desteklenmiştir. Rusya’nın çevresinden güvenlik duyarlılığı, tüm çevre ülkeleri sıralamasında Ukrayna’da birincildir. Rusya’nın yayılmacı ve baskıcı güç olmasını geriletmede odak ülke Ukrayna olmuştur. Ukrayna’da durdurulabilecek Rusya, küreselde denetlenmiş ya da denetlenebilir ülke konumundadır. ABD için Ukrayna’nın önemi budur açıkça. Rusya’yı denetleyici ve durdurucu ilk duraktır Ukrayna. ABD’nin Ukrayna’ya bakışı da, ABD için Ukrayna’da olmak istemi de budur. 45 milyonluk Ukrayna nüfusunun yüzde yirmisini bulmayan Rus varlığı, Rusya’dan güvence bulurken; yüzde seksenlik Ukrayna nüfusu ise Rusya’yla olmamakta ve giderek bağımsız Ukrayna olmak kararlılığındadır.
Kırım ise tamamen değişiktir. Ukrayna, doğal olarak Kırım’ı Ukrayna bayrağı altında sürdürmek ister. İstemekle olmayacağı da tarihsel, toplumsal ve askeri gerçekliktir. İkinci Dünya Savaşı sonrası Kırım’daki Müslüman Tatar varlığı Ruslar’ın çoğunluğu yönünde düzeltilemeyecek düzeyde değişmiştir. Kırım’daki Rus varlığı Kırım’ın yüzde altmışıdır. Nasıl ki, Kırım dışında Rus varlığı zaman içinde daha da eriyecekse; Kırım’daki Ukrayna varlığı da benzeri düzeyde eriyecektir.
ABD Ukrayna’da Ruslar’ın güvensiz bırakılmasını desteklememiştir ama, Ukrayna ulusalcıları ABD desteğini veri alarak öyle bir ABD güvencesi varsayımıyla karşıtlıklarını güçlendirmiştir. Yanukoviç’in Ukrayna’dan kaçması Rusya’yı zor durumda bırakmıştır. Ukrayna ulusalcılığının Ukrayna’da sokaklardan meclise egemen olması, ABD’yi de zor durumda bırakmıştır.
AB ülkelerinin Rusya’yı karşılarına almayacağı gerçeği ABD’yi zorlamaktadır. Merkel ile Cameron’un ABD ile Rusya’nın karşıtlaşmasında ABD ile birlikte davranmakta kolay yakınlaşmayacağı gerçeği hem kısa dönemde, hem de uzun dönemde Ukrayna açmazında belirleyici olacaktır.
ABD’de, Ukrayna yanlısı kamuoyuna karşın, Rusya’ya karşı yenik ve zayıf görünmemek dayatması egemen olmasına karşın, Obama yönetiminin yanında büyük birlik oluşmasına karşın; Obama yönetiminin Rusya siyasetini sorgulayan sesler vardır. 2008’de Demokrat Obama’ya karşı Başkan adayı Cumhuriyetçi McCain: Obama’nın, Rusya siyasetinde güçlü görünmesini zorlayan açıklamalar yapmıştır. ABD Dışişlerinden sorumlu John Kerry, açıktan, Rusya’nın Ukrayna’dan uzak durmasını söylemiştir. Ayrıca, John Kerry, açıktan, Rusya’nın iktisadi kuşatma ile çevrilmesiyle G8’den elenmesini dillendirmiştir. John Kerry, Kiev’e gidip, sokaklardan Ukrayna yönetimine geçenlere ABD desteğini de açıktan göstermiştir. John Kerry’nin, ABD adına Ukrayna’nın geçici yönetimine, neredeyse, karşılıksız 1 milyar dolarlık yardım desteğinin yetersizliğinden çok simgeselliği önemlidir.
Öyle anlaşılıyor ki: ABD ile Rusya ilişkileri, ilk kez, 1989 sonrasında, 1991’den bu yana önemli bir duraklama noktasındadır. Bundan sonrasında, ABD ile Rusya arasında, önceki Gürcistan ve Ermenistan sorunlarına göre geçici ya da sürekli uzlaşım zorlaşmıştır. Rusya daha ileriye gitmediği ve Yanukoviç’i kaçmaya zorlayan Ukrayna kanının sokaklarda dökülmesi benzeri, Rusya da Ukrayna halkına silah yönlendirmediği sürece, onlarca yıllık bir uzlaşmazlıkla karşıtlık ABD ile Rusya ilişkilerini belirleyici olacaktır.
Ukrayna’da ortaya çıkan ABD-Rusya karşıtlığının Suriye’ye deki uzlaşmazlığı nasıl etkileyebileceği; İran’la sürdürülen İran’ın nükleer silaha yönelmemesi beklentisini nasıl etkileyeceği ilk sorgulamalar oluyor ABD kamuoyunda.
2014 yılında Afganistan’dan geriye çekilecek ABD askeri gücünün Rusya’nın izni olmadan Ukrayna’dan geçirilmesi ise ABD’yi ençok düşündüren sorun oluyor. Avrupa için sorun: Ukrayna üzerinden Avrupa’ya aktarılan yüzde yirmibeş düzeyindeki enerji gereksinimidir. Rusya silahlarının gölgesinde, ABD’nin Ukrayna’da, Avrupa’nın açık ve kararlı desteği olmadan Rusya’yı geriletmesi olası görünmüyor. Rusya, güvenliğini güvenceye almıştır ama Ukrayna’yı denetimi altına alması beklenemez. ABD’nin desteğiyle Ukrayna’nın Rusya’dan uzaklaşıp Avrupa’lı olması da yavaşlayacaktır.
______________________
YAZARIN DİĞER YAZILARI İÇİN LÜTFEN LİNKLERİ TIKLAYINIZ
http://salihyurttas.blogspot.com/
http://faculty.cse.tamu.edu/yurttas/y99/
