“Kalıcı Özgürlük Operasyonu” adı altında başlatılan hava ve kara operasyonu ile Taliban yönetimi, hedeflendiği gibi, bir kaç hafta içinde devrildi. Ancak çok sayıda ülkenin ateş gücü ülkedeki çarpışmalar, şiddet ve karışıklığın son bulmasını sağlayamadı.
Afganistan’da hâlâ 130 bin yabancı asker görev yapıyor. Pek çok Taliban ve El Kaide mensubu sınırı geçip komşu Pakistan başta olmak üzere, başka ülkelere sığındı. Birleşmiş Milletler sadece son beş yıldaki şiddetin 10 binden fazla Afganın ölümüne yol açtığını kaydediyor. Savaş sırasında çoğu Amerikalı 2 bin 750 kadar yabancı asker de öldü.
Amerikalı komutandan eleştiri
Ülkedeki yabancı birliklere 2009-2010 arasında komuta eden Amerikalı emekli Orgeneral Stanley McChrystal, batının hala ülkede zafere ulaşmayı sağlayacak düzeyde bilgiye sahip olmadığını savundu.
“O zaman (Afganistan’ı) yeterince bilmiyorduk, hâlâ da bilmiyoruz” diyen emekli Orgeneral, “Ben de dahil çoğumuzun durum ve ülkenin geçmişi konusunda ancak yüzeysel bir fikrimiz vardı. Son 50 yıllık yakın tarih konusundaki görüşlerimiz, ürkütücü ölçüde basitti” ifadelerini kullandı.
McChrystal, ABD ve NATO’daki müttefiklerinin ülkedeki hedeflerini gerçekleştirmede, ancak yarı yola geldiğini söyledi.
ABD’deki Dış İlişkiler Konseyi adlı düşünce kuruluşunda bir konuşma yapan McChrystal, ülkedeki en zor hedefin Afganların güvenip inanç duyabileceği ve Taliban’ın nüfuzunu dengeleyebilecek meşru bir hükümet kurmak olduğunu savundu.
En uzun savaş
Afganistan’da kısa sürede zafer hedefiyle başlatılan savaş, süresi itibariyle Vietnam Savaşı’nı da geçerek, Amerikan tarihinin en uzun süren savaşı haline geldi.
NATO, 2014 yılında muharip görevini tamamlayıp güvenlik sorumluluğunu bütünüyle Afgan kuvvetlerine devretmeyi öngörüyor. Ancak Taliban ile bir şekilde anlaşmaya varmadan, savaşın sona erebileceğini düşünmeyenlerin sayısı son zamanlarda artıyor. Yardım kuruluşları milyarlarca dolarlık yardımlara ve kısmi iyileşmelere rağmen rağmen ülkede temel altyapı sorunlarının devam ettiğini vurguluyor.
Yardımların koordinasyonundan sorumlu şemsiye örgüt ACBAR’ın açıklamasına göre son 10 yılda yardımlara 57 milyar dolar harcandı. Afgan kaynaklarına göre, 2001’de Afganların sadece yüzde 9’u sağlık hizmetlerinden yararlanırken, bu oran şimdi yüzde 80’e ulaştı.
Ancak klinik ve sağlık ocaklarının çoğu kez kapalı kaldığı ya da yetersiz donanıma sahip olduğu belirtiliyor.
Kuraklık yaşanıyor
Ülke ayrıca son 10 yılın en ciddi kuraklığını yaşıyor. Dünya Gıda Programı’na göre ülkede 2,6 milyon kişi gıda yardımına ihtiyaç duyacak.
Uluslararası Af Örgütü ise insan hakları alanında yeni çıkarılan bazı yasaları ve eğitim ve sağlık hizmetleri ile kadınlara ayrımcılığın azalmasını memnuniyetle karşıladı.
Ancak örgüt, adalet, asayiş, güvenlik ve mültecilerin durumu konusunda ilerleme kaydedilmediğini, hatta kimi zaman durumun kötüye gittiğini kaydediyor.
