ve zenginleşen bir edebiyattır.
Destanlar, efsaneler, ağıtlar, maniler, ninniler, masallar, atasözü ve değimler vd. türler günümüze kadar Kıbrıs Türkleri’nin çok önemli araştırmacıları ve bilim adamları tarafından derlenir ve kitap halinde basılır veya makaleler şeklinde sunulur. Bu tür çalışmaları daha da derinden incelemek amacıyle kurulan SAMTAY (Suna ve Ata Atun, Mağusa Tarihini Araştırma ve Yazın Vakfı) bu güne kadar tam 14 eser bastırdı. Bir ilki başlatan Suna Atun ve Bülent Fevzioğlu Kıbrıs Türk Halk Edebiyatında Destanlar ve Ağıtlar Üzerine Bilgiler-Belgeler-Araştırmalar adlı üç ciltlik kitap bastırdıkları zaman bu halkın ne kadar zengin bir sözlü hazineye sahip olduğunu tüm dünya edebiyatına gösterdi. Bu kitap hemen tüm Kıbrıs üniversitelerdeki Kıbrıs Türk Edebiyatı ders programına dahil edildi.
Suna Atun’un son çalışması ise çok hacimli bir eser- Kıbrıs Türk Hiciv Şiiri Antolojisi (1834-2004).
Ön kapak Kıbrıs Türk karikatürcülerinin önde gelen isimlerinden birine ait – Hüseyin Çakmağ’a. İçindekiler bölümünde Harid Fedai’nin sunusu , Bülent Fevzioğlu’nun “Ödünsüz İlke-İlkeli Yayın”, ve Suna Atun’un “ İlk Söz” adlı giriş kısımlarından sonra cok teferruatlı şekilde ilk defa Hiciv Şiiri anlatılır ve hiciv şiiri ile ilgili bibliografi verilir. Bu başlık altında Hiciv şiiri şöyle tanımlanır :“Hiciv, bir kişiyi, bir yeri, bir olayı yeren ve edebiyatı kullanarak kötülüklerin teşhir edilmesi sanatıdır…. Hiciv, işlenen konunun ne kadar güzel, iyi özellikleri varsa hepsini kaldırıp yerine zıddı olan özellikleri koyarak hicvettiği kişiyi küçültmekten, onunla alay etmekten, ondakı az çok bulunan kötürlükleri büyütmekten ibarettir.Ne kadar şaka ve alay taşısa da hicivde yergi esastır (s.xxxı)”.
Suna Atun bu eseri hazırlarken hicivin ilk basılı örneklerinden günümüze kadar tüm yayımda önemli olan eserleri kitaba dahil etmiş. Kitap iki bölümden ibaret. Birinci bölümde yazarı belli olan şiirler yer alırken ikinci bölümde çeşitli gazetelerde yayımlanmış olan, fakat takma adlarıyla yazılan kısa ve uzun şiirler yer almakta. Ayrıca hiciv yazan aydınların özgeçmişlerini ise eserlerin başlarında da sunulmakta. İlk hiciv şiiri 1796 doğumlu Kıbrıslı aşık Kenzi tarafından “Nazım-ı Der zemm-i Halk-ı Pizeren” adlı taşlama destanında yer aldığını görüyoruz. Ondan sonra Kaytaz-zade Mehmet Nazım Efendi, Ahmet Tevfik Efendi, Müssevvid-zade Osman Cemal Efendi gibi şahısların eserleri sunarken onların yayımlandıkları ilk yayım yerlerini de vermektedir. Daha sonra yazarların yaş sırasına göre Mehmet Ali Bayraktar (Akıncı)’ın 19 yapıtı, Kıbrıslı kadın hicivci Ulviye Mithat Hanım’ın 2 eseri, Nevzat Yalçın’ın 5 eseri, diğer bir Kıbrıslı kadın hicivci Pembe Marmara’ın 12 tane taşlaması yer alır. Kıbrıs edebiyatında önemli bir rol oynayan ve hiciv edebiyatına damgasını vuran Emine Hazım Remzi (Engin Gönül-Emine Otan) ilk bayan hiciv şairi olarak tanıtılır ve kitapta yer alan eserleri (32 örnek) ilk defa yayımlanır.
Kitapta ayrıca Kıbrıs Türk çağdaş Edebiyatı’nda da önemli rol oynayan şair ve yazarların da yazdıkları hiciv şiirleri şu sıralamaya göre verilir: Ahmet Muzaffer Gürkan (11 şiir), Ahmet Niyazi (3 şiir), Harid Fedai (10 şiir), ilk hiciv kitabını bastıran Özker Yaşın ( 11 eser), Hizber M.Hikmetağalar (15 şiir), Bener Hakkı Hakeri (6 şiir), Osman Türkay Türkay (9 şiir), Hasan Şaşmaz (5 şiir), Hüseyin Irgad (10 şiir), Kutlu Adalı (8 şiir), Mahmut İslamoğlu (16 şiir), Mehmet Tahir Doluner (15 şiir), Mehmet Levent’e ait, fakat isimsiz yayımlanan 40 şiir, Mustafa Kemal Sayın (2 şiir), Fuat Veziroğlu (17 şiir), Bülen Fevzioğlu (!5 şiir), Aşık Derya (Ahmet Altan Deniz) (8 şiir).
İkinci bölümde yer alan eserler çeşitli Kıbrıs Türk gazetelerinden derlenmiş ve takma adla yayımlanmıs olanlardır. Suna Atun bu şiir örneklerinde geçen isimleri de açıklayarak ve dipnotta belirterek bu kitabın ne kadar bilim açısından önemli bir eser olduğunu da göstermiş oldu. “Yeni Yıl Destanları” başlığını taşıyan 28-ci alt başığında ise yeni yıl için şairlerin yazdıkları hiciv örnekleri yer alır. Kıtabın sonunda ise kitabı derleyen ve yayıma hazırlayan Suna Atun’un biyografisi vardır.
Bu eser bize gösteriyor ki, var olma mücadelesini yıllarca sürdüren Kıbrıs Türkü her zaman yaşama felsefik bakışla bakıp olayları yeri geldiğinde taşlama , eleştiri, yeri geldiğinde ise ince yergilerle günün olaylarını, sosyal, kültürel, ahlaki, siyasi değerlerini ve politik oyunlarını hicive taşır.
Böyle bir eseri Kıbrıs Türk Edebiyatına kazandıran Suna Atun’u kutluyor ve Emine Hazim Remzi’nin Atom takma adıyle hiciv şiiri ile tamamlıyoruz yazımızı.
Bir Tilki Hikayesi
Kuzucuk derisine bürünmüş yaman, kurnaz
Bir küçük tilki girmiş bir zaman,bir sürüye
Kalmamış belenmemiş koca yerde saman, sap
Yalandan şikâyetmiş işi hep bir düziye!
Bıktırmış sürüdeki kuzuları koçları,
Kendi yanız başına koç olamamış diye…
Nihayet kaçmış yezit kendi kendine bir gün
Bakmamaya and içmiş hiçbir zaman geriye!
Onlar da sevinmişler.. Sürüden ayrılanı
Kurt bırakmaz diyerek gülmüşler serseriye…
Lakin tilkicik kurnaz, kurda kapılır mı hiç
üstelik o sürüyü bölüvermiş ikiye!
Ova dar, sürü iki, şaşkına dönmüş etraf
Hal çaresi bulmamış hatta buna Şeriye!
Zaman geçti aradan, dağıldı iki sürü,
Bu günse bizim tilki benziyor bir periye!
Tilkiyle koçlar şimdi sarmaş dolaş yeniden
Lыgatta manası yok, namus, söz, adalet ne?
Bu ne perhiz, ne turşu, dostlarım siz söyleyin…
Anlıyanlar şaşıyor yüzlerdeki deriye!…
Not:
Kurt kaparmış dediler sürüden ayrılanı,
Bu lokma büyük geldi, yutkundum da inmedi
İşte size bir Tilki Masalı benden yanı,
Sürüden ayrılanı görün ki kurt yemedi!. (s.104)
_____________
Kıbrıs Türk Hiciv Şiiri Antolojisi
(1834-2004)
Suna Atun
Samtay Vakfı Yayınları:14 s.513.
Ozyay Matbaacılık Ltd.2005
