1 Aralık Dünya AIDS Günü’nde kapitalizmin hastalığa karşı verdiği sözleri tutmadığı, umarsız ve duyarsız kaldığı anlatıldı. “Hindistan gibi ülkelerde yapılan ucuz kopya ilaç üretenlere karşı Avrupalı ve ABD’li ilaç tekellerinin vurduğu darbe” es geçildi ama olsun yine de iyi şeyler yazıldı çizildi.
3 Aralık da küresel ısınmaya karşı küresel eylem günü… Emperyalizmin ağzı salyalı saldırgan temsilcisi ABD, küresel ısınmaya neden olan gaz salınımında en çok payı olmasına karşın, önlemler paketi Kyoto Anlaşması’nı imzalamayı reddediyor.
Britanya adasının yer kürede küresel ısınmadan en çok zarar göreceklerden olması dolayısıyla müttefik İngiltere’yi kaygılandırıyor tabii.
BM’nin Kanada’da yapılacak İklim Değişikliği Konferansı’nda ABD ikna edilmeye çalışılacak. Yalnız ABD mi? Çin ve Hindistan da… Ayrıca 3 Aralık cumartesi bizimkiler (bir avuç duyarlı insan) ABD’de yaklaşık 40 kentte, dünyada 30’dan fazla ülkede Kyoto Protokolü’nü imzalaması için gösterilerde bulunacaklar…
TÜRKİYE’DE ENGELLİLER
Ayrıca 3 Aralık günü Dünya Engelliler Günü… Bugün süslü sözlerin ötesinde bir değerlendirme günü olmalı aslında. Türkiye’de “Özürlüler Yasası” büyük tartışmalar sonunda Temmuz’da TBMM’den geçmişti… Yasada kamu yapıları, yollar, kaldırımlar, yaya geçitleri, spor alanları ve benzeri sosyal ve kültürel altyapı alanları ile herkesin kullanımına açık diğer yapıların, toplu taşım araçlarının 7 yıl içinde engelliler için erişilebilir duruma getirilmesi öngörüldü.
Garip bir şekilde yılan hikayesine döndürülen bu yasaya son olarak “7” yıl engeli engeli takıldı.
Türkiye nüfusunun onda birinden fazlası engelli olduğu sanılıyor. Neredeyse her iki – üç aileden biri engelli üyeye sahip… Gelmiş geçmiş hükümetler engellilere karşı zamanı boşa “yedi”ler, AK Parti de madem öyle, bizden de böyle “7” dedi anlaşılan…
Türkiye’nin engelli haklarındaki durumu ne yazık ki içaçıcı değil… Ben İngiltere örneğine değinmek istiyorum. Malum Kraliçeli, prens ve perensesli bir ülkede ömrümüzün yarısı geçti…
İNGİLTERE’DE ENGELLİLER
İngiltere’de geçen yıl 1 Ekim’de yürürlüğe giren Engelli Fırsat Eşitliği Yasası ile engelliler çalışma yaşamındaki fırsat eşitliği tam olarak sağlanmaya çalışıldı. Ama Türkiye’deki gibi “7” ya da “yedi” muhabbeti olmadı. Yasa çıktı uygulamaya konuldu… Denetime gelindiğinde Türkiye’deki gibi işyeri sorumluları “Yasa tamam da yönetmeliği bekliyoruz amirim” diyemeyecekler. Yasaya uymak için o ana kadar ki çabalarını kanıtlayacaklar…
Yasa’nın getirdikleri şöyle:
– 15 çalışanı olan işyerlerine engelli çalıştırma zorunluluğu,
– İşyerlerini engelli çalışanlara ve engelli müşterilere uygun olarak tasarlanması,
– İşyerlerinin hazırlayacağı her türlü iş başvuru formlarını da işitme ve görme engellilerinin anlayabileceği biçimde hazırlanması,
– Engellilere rahat bir çalışma ortamı sağlanabilmesi için iş satleri, ulaşım konularında da (engelli çalışanın özelliğine göre) işverence gerekli değişikliğin yapılması ve esnek davranılması…
Haklarının uygulanmadığını düşünen engelliler kendisine karşı ayrımcılık yapıldığı savıyla iş mahkemesine başvurarak işyeri aleyhine tazminat isteyebilecek. Mahkeme tazminatın yanısıra işyerini gerekli düzenlemeler için zorunlu kılabilecek. Örneğin engelli park yeri yapmayan bir hotel ya da engelli sandalyesi raflar arasında dolaşılamayan bir süpermarket ayvayı “yedi”… Yasa koyucu bu “tazminat hakkı” ile belediye kontrolörlerinin yanısıra tüketicinin otokontrolünü de yaratmış oldu.
Yukarıdaki haklar gördüğünüz gibi olması gerekenler… Ne yazık ki 200 yıl önce ilk sanayi devrimini yapan İngiltere’de bile yukarıdaki noktaya ancak günümüzde ulaşılabildi.
İNGİLTERE’DEKİ TÜRKLERİN BAKIŞI
Türkiye’yi, İngiltere’yi anlattık. Şimdi de İngiltere’deki Türkler’e Kürtler’e değinmek istiyorum…
İngiltere’de Belediye Meclis üyesi bir arkadaşım, Türkiye’den gelenlerin işlettiği bakkal ve kebapçıların işyerlerini engellilerin yaşamını kolaylaştıracak biçimde yeniden tasarlamaktan kaçınacağı kaygısında olduğunu söyledi.
Engellilerin yaşamını kolaylaştırmak için üç kuruş harcamaktan kaçınma mantığı bu sistemin parçası… Zaten uluscak insan hakları konusunda mangalda kül bırakmayız, engelli hakkının da bunun bir parçası olduğunu hatırlamayız.
Arkadaşım bir başka konunun da altını çizdi ki size aktarmadan geçemeyeceğim. Diyelim ki göçmen düşmanı bir engelli bizimkilerin “süper”marketine geldi ve bir tatsızlık yaşadı. İnadına belediyeye “süper”marketteki rafların çok yüksek olduğu için kullanamadığı yönünde bir şikayette bulundu. Kanıt olarak da cep telefonundaki görüntüleri sundu.
İngiltere ırkçılığın giderek tırmandığı bu ülke. Engelli haklarını düşünmeden yalnızca düşmanlık olsun diye yapılacak şikayetlerde bile işyerleri büyük tazminatlarla karşı karşıya kalabilecek. Bütün işyerlerine duyurulur…
Efendim Türkiye’deki araştırmacılara ve İngiltere’de yaşayan Türkçe konuşan toplumun işine yarar diye Engelli haklarıyla ilgili bir kaç link vermek istiyorum:
– Engelli haklarıyla ilgili yasalar
– Engellilerin internet erişim kolaylıkları
– Engellilerin iş açma kolaylıkları
– Engelli haklarıyla ilgili soru ve yanıtlar
SONUÇ
İşyerlerinin engellilerin yaşamını kolaylaştırıcı önlem almakta duyarsız davranacağı yargısındaki haklılık payını yalnız kapitalizm değil Türk kültürü de besliyor ne yazık ki. Öyle bir ülkeden geldik ki, askere alınmayan engelliye “çürük”, işler bozuk olduğunda “kör topal gidiyor” denilir. Eski Türk filmlerine bir bakın. Kötü adamların çoğu nedense hep engellidir… Herşeyden öte, Türkiye’de engellilere “özürlü” denir… Bu hatayı Türkçe’yle uğraşan gazeteciler bile yapar durur.
Engelli hakları da kadın hakları gibi demokrasiyi besleyen kılçal damarlardır. Engellilerin yaşamını kolaylaştırmak için yasa ya da yönetmelik beklememeli. Bir de engelilerin özürü yoktur. “Özürlü” yazanlar özürlüdür…
NOT: Açık Gazete “Mizah” sayfasında engelli sanat grubunun çalışmalarınadki orkestra şefi Tolga Sakarya’nın yazısını okudum. Tolga’ya buradan sevgilerimi gönderiyor ve kendisini kutluyorum… Tolga’ya ulaşmak isteyenlere e-posta adresini de veriyorum: [email protected]
______________
* Doç. Dr.
