Aslı Kayabal
Milano, İtalya’nın en Avrupalı şehri. İlk gençlik yıllarını 1970’lerde bu kentte yaşamış olan arkadaşlarım baş döndürücü bir değişim yaşadığını anlatıyorlar Milano’nun. Özellikle 1980’lerden bu yana. Bu pek de olumlu bir değişim değil. 1970’lerde temiz ve bakımlı bir Milano’yu hatırlıyor arkadaşlarım. Havası bugünkü kadar kirli değil. Metropol yaşamının gerektirdiği alt yapıya sahip, vatandaşlarına kuzey İtalya’da güneyin birçok yoksul kentine oranla rahat bir yaşam sunan bir Milano bu.
Aynı zamanda hem ekonomik hem de Avrupa’daki konumu nedeniyle kültür dünyası açısından kendine özgü cazip bir şehir. Biraz keşfedilmeyi bekleyen bir kent bence. Bugün Roma, Floransa, Venedik gibi kitle turizminin odak noktası olan kentlerden farklı Milano. Ya ilk tanışmada hoşa gitmeyen ya da biraz tanıdıkça sevilen şehirlerden.
Bugün İtalya genelinde hem işsiz İtalyanların hem de yeni umutlar peşinde para kazanma uğruna İtalya’ya gelen göçmenlerin en yoğun yerleştikleri bir kent. 1990’ların başından itibaren İtalya’ya yoğun biçimde yönelen göçmen akını, Milano’nun da içinde yer aldığı Lombardiya bölgesine odaklandı ağırlıklı olarak. Çünkü halen kuzey İtalya, iş arayanların taleplerine cevap verebiliyor.
Elbette dünyanın dört bir tarafından Filipinlerden Çin’e Ekvator’dan kuzey Afrika ülkelerine kadar uzanan geniş bir coğrafyadan Milano ve çevresine gelen göçmen vatandaşların da bu şehrin dokusu ve kimliğini anlamlı bir biçimde değiştirdiği bir gerçek. Bunu kavramak için Milano’da doğmuş olmak da gerekmiyor, çünkü son beş yıldır kentin hem mimari hem de kültürel dokusu gözlerimizin önünde çok hızlı bir biçimde değişiyor ve değişmekte. Göçmen vatandaşlar İtalya’daki yerel kültüre uyum göstermeye çalışırken, İtalyanlar da birbirinden farklı kültürlerden gelen bu vatandaşları tanımaya çalışıyor.
Milano denince Türkiye’de akla Milano fuarı, Monza’da düzenlenen Formula I yarışları, Montenapoleone caddesi ve bu ünlü moda merkezine ulaşan ara sokaklardaki albenili vitrinler, Milano’nun can damarı Duomo meydanı, haydi biraz da müze gezelim diyenlerin ziyaret ettikleri Castello Sforzesco, bar ve kafe cenneti Brera, geliyor. Yolu birkaç günlüğüne Milano’ya düşenler bu klasik Milano turunu yapıyor.
Milano’yla ilk tanıştığım yıllarda dikkatimi kent merkezi çevresinde gecekondu mahallerinin olmaması çekmişti. Ne kent merkezinde ne de banliyö semtleri dolayında vardı gecekondular. Lombardiya bölgesinin görece zengin oluşu ve ekonomik yönden iyi durumda olmasına bağlıydı bu durum.
Ancak birkaç gün önce Italo Calvino’nun “Görünmez Kentler” adlı kitabında anlattığı öyküleri çağrıştıran bir gerçekle yüz yüze geldim. Evet çok eskiye gitmeye gerek yok, ancak birkaç yıl öncesine kadar gecekondu gerçeği ile tanışmayan Milano’nun da son bir yıldır gecekondu semtleri var. Ama bunlar “görünmez gecekondular”. Kenti çevreleyen banliyö semtlerinde hepsi, bu nedenle göze çarpmıyor hiçbiri.
Brezilya’nın “favelas”ları kadar yoksul Milano gecekonduları, kısa bir süre önce görkemli bir törenle açılan devasa Milano Fuarı’nın kapladığı alanın yanı başında. Biraz daha ayrıntı verebilirim Anıtsal Mezarlık’ın hemen arkasında, Milano’yu Torino’ya bağlayan yol boyunca uzanıyor Milano’nun gecekonduları. En yoksul ve sefil nokta ise Capo Rizzuto caddesi ve çevresi.
Bir yanda Napolili mimar Fuksas’ın çağdaş ve modern Milano için tasarladığı yeni Milano Fuarı, hemen ötesinde kuzey İtalya gerçeğine uzak Milano’nun ilk
gecekonduları. Sakinleri 1.000 dolayında Romanya vatandaşı. Eski fabrikaların binaları ve Scala’ya ait bir depoyu kullanıyorlar. 20 kadar gecekonduda 1.000’e yakın Rumen yaşamaya çalışıyor. Bu sefalet Birleşmiş Milletler gözlemcilerinin gözünden kaçmadığı için şimdi İtalya’dan gecekondu gerçeği konusunda kapsamlı bir rapor istiyorlar. Bu raporu talep eden makam, Advisory Group on Forced Eviction.
Capo Rizzuto ve çevresi Kartal Gülsuyu mahallesinden çok da farklı değil. Yollar çamur deryası. Gecekondu sakinleri, son yıllarda İtalya’ya en çok göç eden millet olan rumenler. . Çoğu Romanya’yı aileleriyle terk etmiş. Kucaklarında küçük çocukları ile birçok genç anne göze çarpıyor. İlk geldiklerinde gecekonduların çatısına plastik brandalar germişler, şimdi ise kartonlarla örtüyorlar. Birbirine yapışık durumda çoğu gecekondu. Elektrik ve su yok. 1.000 kişi ortak bir çeşmeyi kullanıyor. Yemeklerini ise bahçeye kurdukları dev kazanlarda pişiriyorlar. Gecekonduların içinde tuvalet yok. Bu da ortak kullanıma açık ve dışarıda. Hijyenik koşulları varın siz düşünün!…
Gönüllü hekimler Milano’nun gecekondu mahallelerini dönüşümlü olarak ziyaret ederek çocukları ücretsiz muayene ediyor ve aşılıyor. Zabıta hemen her gün gidiyor ama yapacak çok fazla bir şey yok. Sefalet ve yoksulluk her geçen gün hızla yayılıyor. Şimdilik Capo Rizzuto ve çevresine yayılsa da gecekondular, başka yönlere doğru da dallanıp budaklanıyor.
İtalyan yetkililer “görünmez gecekondular”dan söz ediyor. Milanoluların gözünden ıraklar, böylece kimsenin göz zevkini bozmuyorlar, bir anlamada gizliler. Kimse bu yoksulluğu ve sefaleti görmüyor, fark etmiyor. Yoksullar kendi yoksul dünyalarında yaşama savaşı veriyor. Romanya Avrupa Birliğine girecek aday ülkelerden biri. Ancak İtalyanlar kaygılı. Romanya’nın üyeliği kesinleştiğinde bu sorunun ciddi bir tehlike olacağından korkuyorlar. Çünkü biliyorlar ki o zaman Rumen vatandaşları ülkelerine geri göndermek de mümkün olmayacak.
Aslında gecekondu sakini romenlerin yüzde 90’ı bir iş sahibi ve oturma ve çalışma izinleri var. Ama İtalya’da emlakçılar yabancılara ev vermemekte direniyor. Hatta geçtiğimiz günlerde www.ilpassaporto.it adlı siteye -ki bu yabancı vatandaşlar için hazırlanan bir site- yazan iki İtalyan gazeteci göçmen kimliği ile Milano’da ev aradılar, araştırma sonucu bilinen bir gerçeği kanıtladı. Kimse İtalya’da yabancılara ev vermek istemiyor.
Milano’nun görünmez gecekonduları kent merkezine ırak. Ne yazık ki Duomo eydanından, Montenapoleone’den ya da Brera’dan görünmüyor. Bu sefaleti ve yoksulluğu görmek için kent dışına çıkmak gerek. Bu da Milano’nun bir gerçeği.
