Ülkelerin 1’den 100’e kadar değişen özgürlük puanlarına göre 80 puan ve üzerinin “özgür”, 70-80 puan arasının “büyük ölçüde özgür”, 60-70 puan arasının “orta seviyede özgür”, 50-60 puan arasının “çok az özgür” ve 50 puan altının “baskı altında” kabul edildiği endekste Türkiye’deki ekonomik özgürlüğe 59,33 puan verildi.
Endekste “ekonomik özgürlük” puanının hesaplanmasında 10 faktör dikkate alındı.
Söz konusu alt faktörler arasında bir yatırımcının kaç günde işe başlayabileceğini, ne kadar zamanda gerekli izinleri alabileceğini ve şirketini ne kadar kolaylıkla kapatabileceğini ölçen iş özgürlüğünde Türkiye’nin puanı 67,4 olarak belirlendi.
Endekste verilen dünya ortalamalarına göre bir şirket 48 günde kuruluyor. Şirket faaliyetleri için gerekli tüm yasal izinlerin alınması 215 günde gerçekleşiyor. Şirketlerin ortalama iflas işlemleri ise 3 yılı buluyor. Türkiye’de ise bir şirketin kurulması ortalama 9 günde kurulabildiği belirtilirken, aşırı bürokrasi nedeniyle gerekli yasal izinlerin alınmasının ve şirketin kapatılmasının zor olduğu, bürokrasinin yavaş işlediği ve gecikmelerle sıkça karşılaşıldığı vurgulanıyor.
Gümrük vergileri, kotalar ve gümrüklerdeki hızı dikkate alan ticaret özgürlüğünde Türkiye’ye, 64 olan dünya ortalamasının hayli üzerinde, 76 puan verildi. Türkiye’nin bazı tarım ve gıda ürünleri ithalatını sınırladığı, ithalattaki vergi ve harçların yüksek olduğu, ithalat izinlerinin zorlaştırıldığı, fikri mülkiyet haklarının yeterince korunmadığı ve yolsuzluğun maliyetleri artırdığı ifade edildi.
VERGİ YÜKÜ “AĞIR”
Vergi oranlarının belirleyici olduğu vergi özgürlüğünde Türkiye 79,4 ile en yüksek puanını almasına rağmen, 82,2 olan dünya ortalamasının gerisinde kaldı. Vergilerin “ağır” olduğu Türkiye’de en yüksek gelir vergisi oranının yüzde 35, en yüksel kurumsal vergi oranının yüzde 30 olduğu ve vergi gelirlerinin gayri safi yurt içi hasılaya oranının yüzde 31,1 olarak ölçüldüğü belirtildi.
Kamunun sunduğu özgürlük başlığı altında Türkiye’ye 69,9’la, 70,2 olan dünya ortalamasına oldukça yakın puan verilirken tüketim ve transfer harcamaları dahil Türkiye’de kamu harcamalarının makul seviyede olduğu kaydedildi. Buna göre Türkiye’de kamu harcamaları, gayri safi yurt içi hasılanın yüzde 35,4’üne denk gelirken kamu iktisadi teşekküllerinin gelirlerinin yüzde 2,6’sı devlete aktarılıyor.
Dünya Ekonomik Özgürlük Endeksi’nde enflasyon ve kamunun belirlediği fiyatların incelendiği parasal özgürlük başlığında Türkiye’ye dünya ortalamasının 5 puan altında 70,2 puan verildi. Enflasyonun yüzde 10 seviyesine yaklaşması, belediyelerin büyük miktarlarda ekmek üreterek fiyatları belirlemesi, birçok tarım ürününün alımında devletin taban fiyat uygulaması, ilaç fiyatlarının kamu tarafından belirlenmesi ve kamu zamlarında ekonomik değil siyasi nedenlerin gündeme gelmesi bunda etkili oldu.
Yabancı yatırımcılara uygulanan kısıtlamaların ele alındığı yatırım özgürlüğünde Türkiye için 49,6 olan dünya ortalamasının az üzerinde, 50 puan belirlendi. Yabancı yatırımları memnuniyetle karşılayan Türkiye’nin televizyon yayıncılığı, havacılık, deniz taşımacılığı ve liman iletmeciliği gibi sektörlerde kısıtlamalara gittiği kaydedildi. Aşırı bürokrasi, yetersiz yargı sistemi ve yasaların sıkça değiştirilmesinin yabancı yatırımcılar üzerinde caydırıcı etki yarattığı ifade edildi. Mali sektör özgürlüğünde Türkiye, 100 üzerinden 50 puan alırken dünya ortalaması 52 oldu. 2000 ve 2001 yıllarındaki mali krizin ardından Türkiye’nin bankacılık sistemini güçlendirdiği vurgulanırken, kamunun 3 büyük bankasının sektörün toplam aktifinin yüzde 30’undan fazlasını oluşturmasına ve sermaye piyasalarının zayıflığına dikkat çekildi.
Özgürlük Endeksi’nde, Türkiye’ye mülkiyet haklarıyla ilgili dünya ortalamasının üzerinde puan verilirken mahkemelerin ağır iş yükü altındaki mahkemelerin yavaş karar alması ve yargıçların ticari davalar konusunda yeterince iyi eğitilmemesi eleştirildi.
Türkiye’nin 45,4 olan çalışma piyasası özgürlüğü puanı, 62,3 olan dünya ortalamasının oldukça altında kaldı. Endekste buna gerekçe olarak istihdam üzerindeki vergi yükünün ağır olması ve ihtiyaç duyulmayan işçileri çıkarmada ağır maliyetle karşılaşılması gösterildi. Dünya ortalamasının 41,2 olduğu yolsuzluğa karşı özgürlükte ise Türkiye’ye 35 puan verildi.
DÜNYA SIRALAMASI
Dünya Ekonomik Özgürlük Endeksi’nde 89 puanla Hong Kong ilk sırada yer alırken Singapur 86, Avustralya 83, ABD, Yeni Zelenda ve İngiltere 82, İrlanda 81 puanla “özgür” ülkeler gurubunu oluşturdular. Lüksemburg, İsviçre ve Kanada 79, Şili, Estonya ve Danimarka 78, Hollanda, İzlanda ve Finlandiya 77, Belçika 75, Japonya ve Almanya 74, Kıbrıs Rum kesimi ve İsveç 73, Litvanya 72, Trinidad Tobago, Bahamalar, Avusturya, Tayvan, İspanya ve Barbados 71, El Salvador, Norveç ve Çek Cumhuriyeti 70 puanla “büyük ölçüde özgür” kabul edildiler.
Endekste en son sıralara ise 43 puanla İran, Kongo ve Türkmenistan, 40 puanla Burma, 36 puanla Zimbabwe, 35 puanla Libya, 30 puanla Küba ve 3 puanla Kuzey Kore yerleştirildiler.
