Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nin 1991 yılında yıkılıp tarihe karışmasından sonra eski Birlik üyeleri kendi aralarında bazı ittifaklar, örgütler, birlikler kurdular. Bunlardan en önemlisi BDT denen Bağımsız Devletler Topluluğu. BDT bugün hala yaşıyor; ama hiçbir alanda etkili değil; sadece ismen yaşıyor büyük ölçüde.
Sovyetler sonrası dönemde kurulan bir başka ittifak ya da örgüt ise kısa adı GUUAM olan bir bölgesel gruplaşma. GUUAM; Gürcistan, Ukrayna, Azerbaycan ve Moldova devlet başkanları tarafından 1997 yılında Strasbourg’da kurulmuş, özbekistan’ın iki yıl sonra katılmasıyla 5’li bir grup haline gelmişti. İsmi de işte bu grupta yer alan ülkelerin başharflerinden meydana geldiği için GUUAM diye anılıyor.
GUUAM, ilk kurulduğunda üyelerinin Rusya karşısındaki bağımsızlık ve egemenliklerini muhafaza etmek, güçlendirmek amacıyla kurulmuş, bunu da üyeler arasındaki siyasi, ekonomik ve güvenlik ilişki ve bağlarını daha sıkı ve güçlü hale getirerek gerçekleştirmeye koyulmuş, ayrıca enerji güvenliğine de özel bir önem atfetmiş, bu konuda da sıkı ve yakın ilişkilerin tesisini kuruluş amaçları arasına koymuştu. Kısacası GUUAM Rusya’ya karşı bir bölgesel ittifak örgütü olarak tarih sahnesine çıkmıştı.
Sadece ABD tarafından tam anlamıyla desteklenen ama başkalarından sadece sınırlı destek gören GUUAM ne yazık ki kuruluşundan bu yana fazla bir iş başarmış, amaçlarına ulaşabilmiş değil; kuruluşundan bu yana GUUAM sadece bir tartışma, konuşma forumu olmaktan öteye geçememiş durumda çoktandır.
Ne var ki, bu tablo ya da görüntünün değişmesi, GUUAM’ın bundan sonra kuruluş anlaşmasına göre bir yön tutturması, konuşmaktan öte birtakım ciddi icraatlarda bulunmaya başlaması da bugün güçlü bir ihtimal olarak ortada; zira son birkaç gündür ortaya çıkan işaretlere baktığımızda GUUAM’ın adeta canlanmaya başladığı kanaatine varıyoruz.
Bu işaretlerden en önemlisi şüphesiz GUUAM üyesi Moldova, Ukrayna ve Gürcistan devlet başkanları arasında birkaç gün önce yapılan iki önemli toplantı.
Ukrayna Devlet Başkanı Viktor Yuşenko, Gürcistan Devlet Başkanı Mihail Saakaşvili ve Moldova Devlet Başkanı Vladimir Voronin ilk önce 1 Mart günü Ukrayna’nın başkenti Kiev’de; sonra da ikinci defa olarak 2 Mart günü Moldova’nın başkenti Kşinyev’de bir araya geldiler ve haberlere göre başta GUUAM’ın canlandırılması, bölgesel güvenlik ve Moldova’da önümüzdeki pazar günü yapılacak parlamento seçimleriyle ilgili olarak konuştular, görüş alışverişinde bulundular. Esasen Gürcü lider Saakaşvili ve Ukrayna lideri Yuşenko’nun Moldova lideri Voronin ile görüşmeleri Rusya’ya karşı verilen bir önemli mesajdı tabii ve bu mesajın içinde birçok farklı unsurun bulunduğu da zaten aşikar.
Bu unsurlardan en önemlisi Gürcistan Milli Güvenlik Konseyi Sekreteri Gela Buzhuaşvili’nin görüşmelerden önce yaptığı açıklamalardan kolaylıkla anlaşılıyor zaten. Buzhuaşvili, bu çerçevede Saakaşvili’nin ziyaretinin birçok şeyin yanı sıra GUUAM’ın geleceğiyle yakından ilgili olduğunu açıkça belirtmiş ve şöyle konuşmuştu:
“İkili konular şüphesiz görüşülecek. Ben GUUAM’ın da önemli görüşme konularından birisi olacağını sanıyorum. GUUAM’ın artık yeni bir model, yeni bir misyon ve yeni bir fonksiyona sahip olması gerekiyor. Gül Devrimi ve Turuncu Devrim’den sonra GUUAM’ın maksat ve fonksiyonları değişti. Daha önceleri de söylediğim gibi, GUUAM artık Sovyetler sonrası dönemde demokrasinin gelişmesini tayin eden bir örgüt olmalıdır.”
1997 yılından bu yana var olan ama bugüne kadar varlık sebeplerini unutmuş görünen, herhangi bir ciddi faaliyet içinde bulunmayan GUUAM anlaşılan artık yeniden faal olmaya, deyim yerindeyse canlanmaya başlıyor. Bu canlanmanın ilk somut ve ciddi işareti enerji alanında kendisini gösterecek bana göre; zira bizi de yakından ilgilendiren Odesa-Brodi petrol boru hattının yönü bu canlanmanın çerçevesinde yeniden belirleniyor, hat başka bir önem ve anlam kazanıyor. Bu konuyu da muhtemelen bir başka zaman yazacağız. Şimdilik GUUAM’ın canlanma yolunda olduğunu söylemekle iktifa edelim ve yazıyı bu tespitle bitirelim…
